Meertens Uitleenwoordenbank

▾ baadje [(Indisch-Nederlands) kledingstuk]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1618;
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Papiaments bachi [kledingstuk]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: (Joubert PN)
- ▾ Singalees bācci-ya [kledingstuk]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: zie woordenlijst pp. 67-86
  bron: Sannasgala 1976 (Sannasgala)
- ▾ Xhosa bhatyi [kledingstuk] <via Afrikaans>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Jennings 1995 (KVW)
- ▾ Zoeloe bhantshi [kledingstuk] <via Afrikaans>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Jennings 1995 (KVW)
- ▾ Zuid-Afrikaans-Engels onderbaadje [struisvogelveren van onder de vleugel] <via Afrikaans>
  
  datering: 1896 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Afk. (earlier S. Afr. Du. onderbaadje) waistcoat, onder under + baatjie jacket.
  bron: Silva 1996 (DSAE)
▾ baai [inham]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1617;
thema: aardrijk
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens baj †verouderd [inham]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Bai II (offene meeresbucht), von holl. baai, das aus span. bahia „hafen" entlehnt ist, wohl eigentlich ein baskisches wort
  bron: Dahlerup 1919-1956 Falk 1910-1911 Arnesen (FuT, Arnesen, OOD)
- ▾ Duits Bai [inham] <via Nederduits>
  
  datering: 1451-1500
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Duden: mlat.-span.-fr.-niederl.; die; -, -en. Kluge: Standaard vanaf 17de eeuw. Entlehnt aus nndl. baai zunächst zu mndd. (sand)baie, dann in die Standardsprache. Das Wort kommt von frz. baie, das am ehesten zu frz. bayer "gähnen, klaffen, den Mund aufmachen" gehört (wie Mündung u.ä.). Die übliche Herleitung aus dem Namen des französischen Ortes La Baie (über span. bahía) läßt sich nicht ausreichend stützen. Goedel: Aus dem Niederländischen ins Niederdeutsche und von hier um die Mitte des 17. Jahrhunderts ins Hochdeutsche gedrungen. Bartz: Niederdt. sandbai, "bucht mit Sandgrund" (15. Jahrh) aus niederländ. "baai", die aus mittelfranzös. "baie"->Bucht. Herkunft umstritten. Theorien u.a. 1 aus span. "bahia", 2 von mittellat. "baia", 3 aus altfries. *baga.
  bron: Bartz 2007 Duden Fremd 1990 Goedel 1902 Kluge 2002 Smet 2004 (Duden Fremd, Kytzler, Kluge, Goedel, Bartz, Smet 04)
- ▾ Negerhollands bai, bay [inham]
  
  datering: 1905 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: bay (Hesseling 1905), bai (djdj 1926)
  bron: Hesseling 1905 Josselin 1926 (Hesseling 1905, djdj 1926)
- ▾ Noors bai [inham]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Bai II (offene meeresbucht), von holl. baai, das aus span. bahia „hafen" entlehnt ist, wohl eigentlich ein baskisches wort
  bron: Falk 1910-1911 Arnesen (FuT, Arnesen)
▾ baai [weefsel]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1619;
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens baj [weefsel]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: via platty. baie el. holl. baai af oldfr. baie, af uvis opr. Nederlands wordt als mogelijkheid genoemd. OOD: laant gennem mnt. baie (jf. hty. boi) ell. holl. baai fra fr
  bron: Brüel 1993 Dahlerup 1919-1956 Hårbøl 2004 (Fremmedordbog, Fremmed2, OOD)
- ▾ Duits Boi (dialect) [dik flanel]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Schlüter in zijn: "Anhang: Mundartwörter weniger gesicherter"
  bron: Schlüter 1952 (Schlüter)
- ▾ Engels bay †verouderd [grove wollen stof]
  
  datering: 1581 (1551-1600)
  status: Ambigu: Nederlands of Frans ; ontlening onzeker
  etymologie: a. F. baie, or its Du. repr. baai, f. F. bai, baie, the colour bay: see baize.
  bron: OED2 1989 (OED2)
- ▾ Indonesisch baai [weefsel]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Lets baika [zachte, losgeweven, wollen stof] <via Pools>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: poļu bajka < hol. baai < senfr. baie vilnas audums
  bron: Baltutis 2005 (U. Baltutis)
- ▾ Litouws bajus [soort grove, losgeweven, wollen of katoenen stof] <via Pools>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: lenk. baja < vok. tarm. Baie
  bron: Vaitkevičiūtė 2007 (V. Vaitkevičiūtė)
- ▾ Noors boi (bai, boy) [soort grove, losgeweven, wollen stof]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: NROi: over mnty. baie ell. baai fra gfr. baie; til formen boi , jf. fr. boie , ty. boi; BO; gj lty fra gfr
  bron: BO 2005 Falk 1910-1911 NROi (NROi, FONi; BO; FuT)
- ▾ Oekraïens bájka [wollen stof; ruige wollen jas] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Beloded 1970 (Vasmer, Beloded)
- ▾ Pools baja, bajka [wollen stof; ruige wollen jas]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Auch poln. baja, bajka dass. Vermutlich über ndl. baai entlehnt aus frz. baie 'Wollgewebe', woher auch nhd. Boi, dass. Die Quelle ist lat. badius 'kastanienbraun', s. Matzenauer 101, Preobr. 1, 12, Kluge-Götze EW. 68.
  bron: Vasmer 1953-1958 (Vasmer)
- ▾ Russisch bájka [wollen stof; ruige wollen jas]
  
  datering: 1658 (1651-1700)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Auch poln. baja, bajka dass. Vermutlich über ndl. baai entlehnt aus frz. baie 'Wollgewebe', woher auch nhd. Boi, dass. Die Quelle ist lat. badius 'kastanienbraun', s. Matzenauer 101, Preobr. 1, 12, Kluge-Götze EW. 68.
  bron: Šanskij 1963 (Vasmer, Cernych, ESR)
- ▾ Wit-Russisch bájka [wollen stof, ruige wollen jas] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Černych 1993 (Cernych)
▾ baai [wijn]
zelfstandig naamwoord
thema: consumptie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Duits Baai †verouderd (dialect) [wijn]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Foerste 1938 (Foerste)
▾ baaivanger [kledingstuk voor zeelieden; ruwe matroos, zwierbol, haantje de voorste; de voornaamste; zwierig schip ]
zelfstandig naamwoord
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Duits Baaifanger, Booifanger (dialect) [grof iemand, iemand die ruzie zoekt]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Uitspraak met "oo" is volgens Foerste gebaseerd op het Gronings. Foerste: Ich habe das Wort nur von meinen Gewährsleuten aus Hinte und Maswerum (Krh.) gehört. (plus citaten in boeken)
  bron: Foerste 1938 (Foerste)
▾ baaizout [(verouderd) zeezout]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1445;
thema: consumptie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens bajsalt [zeezout]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Duits ; ontlening onzeker
  etymologie: OOD zegt Engels of Duits: efter eng. baysalt ell. ty. baisalz (boisalz), Törnqvist: Nederlands
  bron: Dahlerup 1919-1956 Törnqvist 1977 (OOD, Törnqvist)
- ▾ Zweeds baya, baysalt †verouderd [zeezout]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Törnqvist: aus mndl. baye sout. Aus span. bahia (daraus frz. baie, Bucht (=mengl. baie, engl. bay). Das rohe Seesalz stammt aus Bai südlich von Nantes
  bron: Törnqvist 1977 (Törnqvist)
▾ baal [zak]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1427;
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Arowaks bali [vat om vis in te doen]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Robertson 1983 (Robertson 1983)
- ▾ Baskisch bala [zak; schoof, garve] <via Frans>
  
  datering: 1746 (1701-1750)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: gari-bala ‘tarwebaal’
  etymologie: Volgens Lh Laag-Navarrees en van uitheemse herkomst. Sar 2 geeft geen regionale beperkingen.
  bron: Lhande 1926 Sarasola 1984-1995 (Lh, Sar 2)
- ▾ Engels bale [bundel, pak]
  
  datering: 1324 (1301-1350)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: ME. bale, perh. a. OF. bale, balle, = Pr. and Sp. bala, It. balla, palla, med.L. bala, balla, ‘ball’ and ‘rounded package,’ generally taken to be an adoption of OHG. balla, palla, ball (ball n.1); though some refer it to Gr. <gk>p<gaacu>lla</gk> ball. But the Eng. may be immediately from Flemish bale (mod.Du. baal) ‘bale,’ itself adopted from F. or other Romanic lang. Bale and ball have from the first been distinct in Eng., though ball (for F. balle) is occasional in this sense in 17–18th c.
  bron: Onions 1983 (OED2, ODEE bale 2)
- ▾ Ests pall [zak]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Duits ; ontlening onzeker
  bron: Silvet 1980 (Thonus/Silvet)
- ▾ Fins paali, paalu [hooibaal; wolbaal]
  
  datering: 1851-1900
  status: Ambigu: Nederlands of Duits ; ontlening onzeker
  bron: Häkkinen 2004 Kirjoittaja 1999 Nurmi 1998 Sadeniemi 2002 (KH, NSSK, SKP, TN)
- ▾ Indonesisch bal [zak]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: berbal-bal = per baal
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Javaans bal [dichtgenaaide juten zak voor handelswaar; hoeveelheid handelswaar]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Pigeaud 1989 (Pigeaud)
- ▾ Noors balle [groot pak lichte, samengeperste handelswaar; hoeveelheid handelswaar]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: balle (inpakken, inwikkelen)
  etymologie: mnty. balle, ty. ballen
  bron: NROi (NROi)
- ▾ Zweeds bal [groot pak lichte, samengeperste handelswaar]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  bron: SAOB 1898 (SAOB)
▾ baan [weg]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1340-1350;
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens bane [(spoor)weg; levensweg]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: fra nedertysk bane 'fri og åben plads' oprindelig 'slagen el. jævnet vej' vist ¯ forældet bane 'slag, voldsom død, drabsmand' (jf. banemand, banesår)
  bron: Becker-Christensen 2005 (PNOE)
- ▾ Indonesisch ban [railbaan; racebaan; start- en landingsbaan; tennisbaan]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Javaans ban [weg; railbaan]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Pigeaud 1989 (Pigeaud)
- ▾ Makassaars bâng [racebaan; afstandsmaat]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Cense 1979 (Cense, A.A. (1979), Makkasaars-Nederlands woordenboek, ’s-Gravenhage.)
- ▾ Noors bane [weg voor bepaald verkeer, meest in samenstellingen (kjørebane, jernbane); sportplaats; buitenste (slijt)laag van een band; (in samenstellingen) vlak deel van gereedschap]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: mnty. bane 'åpen vei, fri plass
  bron: NROi (NROi)
- ▾ Zweeds bana [weg; spoorlijn; loopbaan]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: före 1520; fornsv. bana 'tävlingsbana'; av lågty. bane 'öppen, jämn plats eller väg'
  bron: NEO 1995 (NEO)
▾ baanbreker [wegbereider]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1858-1873;
thema: mensenwereld
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Fries baanbrekker [wegbereider]
  
  datering: 1919 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  bron: WFT 1984-2010 (WFT)
▾ baantje [betrekking]
zelfstandig naamwoord
thema: werk en industrie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Duits Baantje, Bantje, Baanchen, Baantjen (dialect) [betrekking]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Smet 92: allgemein verbreitet, Smet 83: Die meisten stammen, wie zu erwarten, aus der Seemannssprache. Foerste: Das Wort ist in Ostfriesland, wie auch im übrigen Niederdeutschland, sehr bekannt. Schlüter: Bes. zur Grenze hin noch gelegentlich gebraucht. RhWB zonder opgave: Kleverland, Xanten
  bron: Foerste 1938 RhWB 1928-1971 Schlüter 1952 Smet 1983 Smet 1992 (Smet 92, Smet 83, Foerste, Schlüter, RhWB)
▾ baar [draagbaar]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1201-1250;
thema: wetenschap
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens båre [soort brancard; lijkkist]
  
  status: Ambigu: Nederlands of (Neder- of Hoog-)Duits ; ontlening onzeker
  etymologie: OOD: laant fra mnt bare. DDO: gammeldansk baar, tysk Bahre af roden i bære.
  bron: Dahlerup 1919-1956 (OOD, DDO)
- ▾ Frans bière [doodkist]
  
  datering: 1080 (1051-1100)
  status: frankisch ; ontlening onzeker
  etymologie: PR: frq. *bera `berrie'
  bron: Dubois 1979 Robert 1993 (PRobert, Larousse)
- ▾ Fries baar [lijkbaar]
  
  datering: 1829 (1801-1850)
  status: ontlening onzeker
  bron: WFT 1984-2010 (WFT)
- ▾ Noors båre [draagbaar; lijkkist]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: BO: lty bare, besl. m bære; FuT: = ahd. bâra (nhd. Bahre), as. bâra (holl. baar)
  bron: BO 2005 Falk 1910-1911 (BO; FuT)
- ▾ Papiaments baar †verouderd [doodsbaar]
  
  datering: 1875 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  bron: Ewijk 1875 (Ewijk)
▾ baar [nieuweling]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1699;
thema: mensenwereld
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Duits Baar [onervaren matroos]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: Orinbaar = nieuweling (Kluge See)
  etymologie: Kluge: noch nicht ganz erfahrener Matrose (Vgl. Ohrlamm) Röding 1794. Fremdwort nach nl. baar "zeemand die voor het eerst van zijn leven de linie passeert en in Indië komt". Meyer Groß: Ohrlamm (holländ. oorlam), alte Bezeichnung eines befahrenen Matrosen; Gegensatz dazu der Baar (holländisch orinbaar), Jungmann oder unerfahrener Seemann. Foerste: Bei den älteren Seeleuten in Emden noch bekannt.
  bron: Foerste 1938 (Kluge See, Meyer Groß, Foerste)
- ▾ Zuid-Afrikaans-Engels baar †verouderd [nieuweling; dom, onwetend]
  
  datering: 1868 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  bron: Silva 1996 (DSAE)
▾ baar [golf]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1240;
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Negerhollands baeren [golven van de zee]
  
  datering: 1905 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  bron: Hesseling 1905 (Hesseling 1905: 205)
▾ baar kleed [kleed zonder pool]
zelfstandig naamwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Amerikaans-Engels barraclade †verouderd [zelfgemaakte gladde wollen deken]
  
  datering: 1848 (1801-1850)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Du. baar, bare bare, having no nap; kleed cloth
  bron: Carpenter 1908-1909 Clapin 1902 Craigie 1938-1944 (Craigie, Bartlett, Neumann, Clapin, Carpenter; Van der Sijs 2009)
▾ baard [haar op kin en wangen; balein]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1240;
thema: mensenwereld
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Creools-Engels van de Maagdeneilanden bad †verouderd [haar op kin en wangen; bakkebaard] <via Negerhollands>
  
  datering: 1981 (1951-2000)
  status: ontlening onzeker
  bron: Valls 1981 (Valls 1981)
- ▾ Deens barde [balein]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: PNOE: 1. enten (a) fra nederlandsk baard 'skæg' (b) el. fra tysk Barte 'barde', vist egl. pl. af Bart 'skæg' (jf. bakkenbart, knebelsbart) . Fremmed2: af ty. Barte el. holl. baard, jf. ty. Bart skæg. Jessen: Nederduits. Skautrup: Nederlands of Duits. FuT: kann wegen seiner form nicht heimischer abkunft sein (vgl. anord. bard-hvalr, 'bartwal'), sondern muß, eben sowie schw. barder, dem holl. baarden ( = d. Barten), ableitung von holl. baard (= d. Bart, siehe bart), entlehnt sein; vgl. frz. barbes, span. port. barbas, engl, barbs „walfisehbarten", zu lat. barba „bart". Der anord. name war sonst tålkn, wovon norw. dial. kvalto(l)kn: siehe tökn. Saabys: Nederlands, Kluge: Wohl regional niederdeutsch oder niederländisch entstanden und eigentlich aus dem Plural von Bart (nndl. baarden) rückgebildet. Duden Universal: viell. zu niederl. baarden, Pl. von baard = Bart, nach der Ähnlichkeit mit herabhängenden Barthaaren]: Hornplatte im Oberkiefer der Bartenwale; Fischbein. Grimm: es erscheint zunächst der pl. walfischbarten oder -barden; dies ist das ndl. baarden, eigentlich der pl. von baard (vgl. engl. barbs walfischbarten), aus dem pl. ist erst ein fem. sing.
  bron: Becker-Christensen 2005 Brüel 1993 Duden Universal 2003 Falk 1910-1911 Grimm 1854-1971 Hårbøl 2004 Jessen 1883 Kluge 2002 (Fremmedordbog, PNOE, Fremmed2, Jessen, Skautrup, FuT, Saabys, Kluge, Duden Universal, Grimm)
- ▾ Deens skæg [balein]
  
  status: ontlening onzeker ; betekenisontlening
  etymologie: OOD: overs. af ty. barte ell. holl. baard; sj.
  bron: Dahlerup 1919-1956 (OOD)
- ▾ Duits Barte [bij vissen: draadvormige uitwassen aan de bovenlip]
  
  datering: 1751-1800
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: Walfischbarte
  etymologie: Kluge: Wohl regional niederdeutsch oder niederländisch entstanden und eigentlich aus dem Plural von Bart (nndl. baarden) rückgebildet. Duden Universal: viell. zu niederl. baarden, Pl. von baard = Bart, nach der Ähnlichkeit mit herabhängenden Barthaaren]: Hornplatte im Oberkiefer der Bartenwale; Fischbein. Grimm: es erscheint zunächst der pl. walfischbarten oder -barden; dies ist das ndl. baarden, eigentlich der pl. von baard (vgl. engl. barbs walfischbarten), aus dem pl. ist erst ein fem. sing.
  bron: Duden Universal 2003 Kluge 2002 (Kluge, Duden Universal, Grimm)
- ▾ Esperanto barto [balein] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: geleend via Du Barte. De uitgang -o is standaard voor substantieven in Esp.
  bron: Cherpillod 2003 (Cherp)
- ▾ Fries baard [haar op kin en wangen]
  
  datering: 1921 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  bron: WFT 1984-2010 (WFT)
- ▾ Negerhollands baard, bād [haar op kin en wangen]
  
  datering: 1776 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: baard (old1776) bād (djdj1926)
  bron: Josselin 1926 (old1776, djdj1926)
- ▾ Noors barde [balein (behaarde, driehoekige hoornige platen bij walvissen)]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: NROi: mnty. barde ell. holl. board «skjegg»; sm. ord som barde, vikingeskib med høi, jernbeslått stavn (som kaltes «skjegg», gno. barð); BO: fra lty eller nederl., 'skjegg'; FuT: kann wegen seiner form nicht heimischer abkunft sein (vgl. anord. bard-hvalr, 'bartwal'), sondern muss eben sowie schw. barder, dem. holl. baarden (= d. Barten) entlehnt sein; vgl. frz. barbes, span. port. barbas, engl. barbs, 'wallfischbarten'; zu lat. barba, 'bart '.
  bron: BO 2005 Falk 1910-1911 NOBi NROi (NROi, NOBi; Bo; FuT)
- ▾ Russisch bárdy †verouderd (dialect) [vezelachtige hoornplaten aan de bovenkaak en het gehemelte van de walvis]
  
  datering: 1885 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Baarden d.w.z. walvisbaarden: de vezelachtige hoornplaten aan de bovenkaak en het gehemelte van de walvis, waaruit het balein wordt verkregen (Ndl. Wdb. 2, 828). Hieruit kan het in Archangel (op het schiereiland Kola) voorkomende russ. woord bardy zijn overgenomen, dat door Podvysockij 4 wordt verklaard door het zuiver russ. equivalent: kitovyj us. Men kan hier ook denken aan noorw. (de., zw.) barder, zie Vasmer 1, 55. Maar is overneming uit ndl. baarden niet even waarschijnlijk, zo niet waarschijnlijker? Zie over het ôaančsnijden en de talrijke įoarcžsnijderijen te Zaandam, waarvoor Peter grote belangstelling toonde, Scheltema 2, 226 en 391, vgl. 4, 162: De handel der Nederlanders in balein, kaviaar en vischlijm. Vgl. Groenland, Spiets, Harpoen (Zee- en Scheepst. 77) als woorden die betrekking hebben op de walvisvaart.
  bron: Meulen 1959 (VdMeulen 1959)
- ▾ Zweeds bard [walvisbaard]
  
  datering: 1762 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bard-val; baardwalvis
  etymologie: sedan 1762; av nederl. baard, samma ord som ty. Bart 'skägg'
  bron: SAOB 1898 (SAOB; NEO)
▾ baardman [man met baard of dier met baardachtige uitsteeksels; meesachtige vogel; antieke stenen kruik met een baardige kop aan de hals]
zelfstandig naamwoord
thema: dierenrijk
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Fries baardman [man met een volle baard]
  
  datering: 1940 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  bron: WFT 1984-2010 (WFT)
- ▾ Noors bartmannkanne [middeleeuwse kan met baardmasker]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: mnty. bartmann «mann med skjegg»
  bron: NROi (NROi)
- ▾ Zuid-Afrikaans-Engels baardman [naam van enkele barbeelachtige vissoorten] <via Afrikaans>
  
  datering: 1853 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Afrikaans, f. baard beard + man man.
  bron: OED2 1989 Silva 1996 (OED2, DSAE)
- ▾ Zuid-Afrikaans-Engels baardman, baardmannetj(i)e [vogel met baardachtige strepen op de keel] <via Afrikaans>
  
  datering: 1913 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  bron: Silva 1996 (DSAE)
▾ baars [beenvis]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1240;
thema: dierenrijk
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Bretons bars [beenvis] <via Frans>
  
  datering: 1744 (1701-1750)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: un emprunt au francais dialectal bars issu du moyen neerlandais baerse, barse
  bron: Deshayes 2003 (DEB)
- ▾ Deens bars [beenvis]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: fra nedertysk bars ¯ fællesgermansk *barsaz egl. '(fisken med den skarpe) børste' (nemlig dens skarpe og stive rygfinne) ¯ indoeuropæisk *bhórsos, *bhrsós'spids, børste' (jf. aborre, burre); besl.m. tysk Barsch 'aborre' og engelsk bass, barse 'bars, havaborre'
  bron: Becker-Christensen 2005 (PNOE)
- ▾ Frans bar [beenvis]
  
  datering: 1151-1200 (1151-1200)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: barreau; barsier 'boot waarmee men op baars vist'
  etymologie: PR: néerl. baersFEW: Schon mndl. barse, baerse, ndd. bars. Für Italien s. lgb. *parsik, hier 16, 618. Kat. perseg ist aus westgot. *barsika entlehnt. Aus dem fr. entlehnt vann. barz, malbar 'esp. de bars'. Diese namen beziehen sich auf den seebarsch, nicht auf den flussbarsch.
  bron: Dubois 1979 Robert 1993 Valkhoff 1949 Walter 1997 Wartburg 1928 (PRobert, Walter, Valkhoff, Larousse, FEW)
- ▾ Papiaments bèrs (ouder: bérs) [soort zeebaars (Lutjanus apodus)]
  
  datering: 1859 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bárstebèrs (bepaalde soort snapper)
  etymologie: Uit: Putman1859 p. 35
  bron: Putman 1859 Putte 2008 (Joubert PN, Nagelkerken1980, Putman1859, Putte PN)
- ▾ Russisch berš [beenvis, soort snoekbaars (Perca fluviatilis)]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Wolga-G. (Stuckenberg 5,178), entlehnt aus mndl. berse, barse, ahd. obd. bersich, nhd. Barsch, s. Verf.RS. 12,245, Suolahti-Festschr. S. 299, Matzenauer 109. Zu den germ. Wörtern, worunter schwed. aborre, aschwed. agborre, s. Falk-Torp 10, Kluge-Götze EW.41.
  bron: Vasmer 1953-1958 (Vasmer)
▾ baas [meerdere, hoofd]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1280;
thema: werk en industrie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Ambons-Maleis bas [meerdere, kampioen, expert]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Prick 1906 Sijs 2006a Sijs 2010 (Prick 1906, Van der Sijs 2006)
- ▾ Amerikaans-Engels boss [werkgever, chef; aanspreektitel; politiek leider]
  
  datering: 1818 (1801-1850)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: to boss; bossdom, bossism, boss rule, boss-ship, bossy
  etymologie: Du. baas master, foreman; Bartlett: it probably originated in New York, and is now used in many parts of the US. The blacks often employ it in addressing white men in the Northern States, as they do massa (master) in the Southern States. Krapp I, 158 voegt toe, Cooper citerend, dat boss overgenomen werd van de Nederlanders omdat witte arbeiders bezwaar hadden tegen master omdat dit door de negerslaven werd gebruikt. Flexner zegt dat boss zich snel verspreidde als vervanging van `master', dat slechte connotaties had bij de vele Engelse kolonisten die hun leven in Amerika waren begonnen als gecontractueerde bedienden.Marckwardt: in Black American English heeft het een superlatieve betekenis: a boss chick = a really `fine' girl; idem in Sranantongo!; CITAAT: 1818 Master is not a word in the vocabulary of hired people. Bos, a Dutch one of similar import, is substituted; [...] 1911 Of the boss's sincerity he never entertained a doubt. Clapin: 1. In universal use, in a semi-respectful way, for master, employer, overseer, or one who deals the work out to workmen and pays their wages. 2. eq. English "Sir". 3. In politics, the word boss generally carries with it an implication of corrupth methods
  bron: Carpenter 1908-1909 Clapin 1902 Craigie 1938-1944 Flexner 1976 Schele 1872 Wertenbaker 1938 (Craigie, Bartlett, Neumann, Clapin, Carpenter, Flexner 1976, Menken 108, Sup. I, Marckwardt, White; Wertenbaker 109; Schele de Vere, Van der Sijs 2009)
- ▾ Arowaks basia [meerdere]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Penard 1926-1927 (Penard)
- ▾ Aucaans basi [meerdere, hoofd]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Wakaman 1979 (Wakaman 69)
- ▾ Bulgaars bos [chef, hoofd] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Milev 2005 (Milev)
- ▾ Caraïbisch-Engels baas [meester]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Jamaica, Guyana, Belize. The word would have come in its orig form through long Du participation in the Slave Trade and reinforced its use by its suitability to a number of contexts in Cr society; ook bass, en in Engelse vorm boss
  bron: Allsopp 2003 (Allsopp, Richard (2003), Dictionary of Caribbean English usage, Jamaica.)
- ▾ Chinees bosi (dialect) [meerdere, hoofd]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Engels ; ontlening onzeker
  etymologie: in het Kantonees-Chinees
  bron: Kuiper 1993 (Kuiper p.c.)
- ▾ Creools-Portugees (Ceylon) baas [meerdere, hoofd]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Avram 2013 Ginneken 1913-1914 (JAC, Avram, Andrei A. (2013), ‘The Dutch lexical contribution to three Asian Portuguese Creoles’, in: PAPIA, São Paulo, 23, 1, 51-74.)
- ▾ Deens bas [(scheepvaart) meester, voorman, de beste, de aanvoerder]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: sjakbajs (ploegbaas); spille bas=de baas spelen (uitdrukking die rechstreeks uit het Nederlands komt)
  etymologie: af platty. bas, holl. baas mester, jf. eng. boss, se sjakbajs, boss. EO: de oudste datering komt uit het Nederlands. Jessen: Nederduits
  bron: Brüel 1993 Dahlerup 1919-1956 Falk 1910-1911 Hårbøl 2004 Jessen 1883 Nielsen 1989 (Fremmedordbog, Fremmed2, OOD, EO, FuT, Jessen)
- ▾ Deens boss [chef; politieke volksmenner] <via Amerikaans-Engels>
  
  datering: 1951-2000
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bosse nogen=de baas spelen over iemand, bosse noget igennem=iets erdoorheen drukken
  etymologie: OPRINDELSE: eng., fra am. af holl. baas herre. DDO: via amerikansk engelsk boss fra nederlandsk baas 'herre' beslægtet med sjakbajs
  bron: Becker-Christensen 2005 Brüel 1993 Hårbøl 2004 Katlev 2000 (Fremmedordbog, PNOE, Fremmed2, EO2, DDO)
- ▾ Deens baas [blanke slavenopzichter op een koffieplantage; leidershond bij een groep honden]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: OPRINDELSE: holl. leder, fører.
  bron: Hårbøl 2004 (Fremmed2)
- ▾ Duits Baas [(scheepvaart) heer, meester, opzichter; tussenpersoon]
  
  datering: 1451-1500
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Duden: der; -es, -e. In Holland en Noord-Duitsland. Kluge: Entlehnt aus nndl. baas, mndl. baes. Vor allem in der Sprache der Seeleute gebräuchlich. Entstehung dunkel. Goedel: Seemännisch wird das Wort in der Verbindung Heuerbaas gebraucht, den Mann zu bezeichnen, der es als Geschäft betreibt, unbeschädigten Matrosen eine Heuer zu vermitteln. Auch Schlafbaas (Gastwirt) kommt vor..Sonst wird das Wort gebraucht um das zu bezeihcnen , was man im Hoch deutschen einen "Kerl" nennt. Bartz: Ab Mitte 18. Jahrh. übernommen aus niederländisch. baas, mittelniederländ., fries. baes "Meister, Herr", spätmittelniederländ. bas "Aufseher bei Deicharbeiten". Herkunft undklar, 1 aus mittelhochdt. baz "besser"ungewöhnlich, weil mittelhochdt. Entlehnungen ins Niederländische sehr selten sind, 2 aus althochdt. basa "Tante" urspr. "Schwester des Vaters", später auch Anredeform für eine Haushaltsvorstand, selbst unbekannter Herkunft. Nicht mit türk. Pascha. Aus dem Niederländ. entlehnt sind französ. bausse "Arbeitsgeber" sowie eng. und amerik.engl. boss "Chef". Heuerbaas bedeutet "Stellenvermittler für Matrosen" -> Heuer, Schlafbaas, "Matrosenwirt", Zimmerbaas, "Zimmermeister" (im Schiffbauw), RhWB (zonder etymologie): Köln, Bluhme: Nederlands
  bron: Bartz 2007 Duden Fremd 1990 Goedel 1902 Kluge 2002 Küpper 1987 RhWB 1928-1971 Schlüter 1952 (Duden Fremd, Kluge, Kuepper, Goedel, Bartz, Schlüter, RhWB, Bluhme)
- ▾ Duits Boss [diegene die in een onderneming of in een groep de leidersrol heeft, die bepaalt wat er gedaan wordt; chef; meerdere] <via Amerikaans-Engels>
  
  datering: 1851-1900
  status: ontlening onzeker
  etymologie: niederl.-engl.-amerik.; der; Bosses, Bosse.
  bron: Duden Fremd 1990 Kluge 2002 (Duden Fremd, Kluge)
- ▾ Engels baas [werkgever; aanspreektitel] <via Afrikaans>
  
  datering: 1625 (1601-1650)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Du.: see boss n.6
  bron: Onions 1983 (OED2, ODEE)
- ▾ Engels boss [werkgever, chef; politiek leider]
  
  datering: 1649 (1601-1650)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: boss-boy S. Afr.; boss-cocky, -cockie Austral. slang cocky n.2 2, a farmer who employs labour and works himself; hence in extended use, a person in authority; boss-man (orig. U.S.) = boss n.6 a; boss of (or over) the board board n. 2<ts>d Austral. and N.Z., the overseer of a shearing-shed.
  etymologie: ad. Du. baas master (older sense `uncle'), supposed to be related to Ger. base female cousin, OHG. basa `aunt'.
  bron: Onions 1983 (OED2, ODEE boss 2)
- ▾ Frans boss [meerdere, hoofd] <via Amerikaans-Engels>
  
  datering: 1869 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: 1869, répandu xxe; mot angl. amér., du holl.
  bron: Dubois 1979 Robert 1993 (PRobert, Larousse)
- ▾ Frans bos', boze (dialect) [chef; politieagent]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Wartburg 1928 (FEW)
- ▾ Fries baas [meerdere, hoofd]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Århammar 2003 (Arhammar)
- ▾ Ga base [cipier]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Bakker (Bakker p.c.)
- ▾ Grieks mpos /bos/ [meerdere, hoofd] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: LTKN 1999 (LTKN)
- ▾ Indonesisch bas [meerdere, hoofd; voorman]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Indonesisch bos [meerdere, hoofd] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Italiaans boss [meerdere, hoofd (meestal van misdadige organisaties, zoals de maffia] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Ingl. Di origine oland. (baas 'zio; mastro').
  bron: Bolelli 1989 (Bolelli)
- ▾ Jakartaans-Maleis bas [meerdere, hoofd]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Chaer 1976 (CHAER)
- ▾ Jakartaans-Maleis bos [meerdere, hoofd] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Chaer 1976 (CHAER)
- ▾ Javaans bas [meerdere, hoofd]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Pigeaud 1989 (Pigeaud)
- ▾ Karaïbisch ba`si [aanspreektitel: broer, vriend] <via Sranantongo>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Aloema 1987 (Aloema, Nardo, M.J. Pierre & C.N. van der Ziel (red.) (1987), Kalihna-Nederlands woordenboek, met index, Instituut voor Taalwetenschap (SIL), proefuitgave. 1987)
- ▾ Kroatisch bos [meerdere, hoofd] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Anić 2003 (Anić, Vladimir (2003), Rječnik hrvatskoga jezika, Zagreb.)
- ▾ Lets boss [meerdere, hoofd] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Sijs 2006a (Van der Sijs 2006)
- ▾ Litouws bōsas [meerdere, hoofd] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Sijs 2006a (Van der Sijs 2006)
- ▾ Macedonisch bos [chef, hoofd] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Širilova 2001 (Širilova)
- ▾ Madoerees bas, ēbbas [meerdere, mandoer, opzichter]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: ngēbbase = over werklieden het toezicht houden
  etymologie: dialecten van Sumēnēp en Pamēkasan: bās
  bron: Kiliaan 1904 (KIL)
- ▾ Maltees boss [meerdere, hoofd] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: ibbossja 'bazig zijn'
  bron: Aquilina 2006 (Aquilina)
- ▾ Menadonees bas [opzichter]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Clercq 1876 (FSA)
- ▾ Negerhollands baas, bās, baes [meester, opzichter]
  
  datering: 1905 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: baas, baes (Hesseling 1905), bās (djdj 1926)
  bron: Hesseling 1905 Josselin 1926 (Hesseling 1905, djdj1926)
- ▾ Noors bas [leider, de beste, voorman]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: base (dialect; leider zijn, voorman zijn; NROi)
  etymologie: NROi: nty. el. nederl.; eg. barneord for 'onkel'; BO: fra lty el nederl. 'husfar, herre'; FuT: entlehnt dem nd. bas, 'vorsitzender, meister, der breste', holl. baas. Dazu hyebas = nhd. Heuerbaas, 'der den schiffsmannschaften heuern vermittelt'. Das wort ist eigentlich ein kinderwort für 'onkel, vatersbruder'; vgl. hd. Base (nd. wase). - Spille bas = holl. den baas spelen 'den meister spielen'.
  bron: BO 2005 Falk 1910-1911 NOBi NROi (NOBi, NROi; BO; FuT)
- ▾ Noors boss [meerdere; (VS) partijleider] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: NROi: amerik. - eng., fra nederl baas, sm o. s. bas; BO: eng., fra nederl. baas, sm o s bas
  bron: NROi (NROi; BO)
- ▾ Papiaments bas (ouder: baas) [meerdere, hoofd; aanspreektitel; expert]
  
  datering: 1875 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Uit: Ewijk p.12
  bron: (Joubert PN, Ewijk)
- ▾ Papiaments ba †verouderd [aanspreektitel]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: (Joubert PN)
- ▾ Petjoh bas [meerdere, hoofd] <via Indonesisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Loen 1994 (Loen)
- ▾ Pools boss [baas; leider van een politieke partij] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: (http://sjp.pwn.pl/lista.php?)
- ▾ Russisch bos [meerdere, hoofd] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Sijs 2006a (Van der Sijs 2006)
- ▾ Saramakkaans bási [meerdere, hoofd]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Donicie 1963 (Donicie)
- ▾ Sarnami bás [meerdere, hoofd]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Santokhi 2005 (Santokhi)
- ▾ Servisch bos [meerdere, hoofd] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Klajn 2006 (Klajn)
- ▾ Singalees bās [opzichter; ambachtsman; aanspreektitel: meester]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: zie woordenlijst pp. 67-86
  bron: Sannasgala 1976 (Sannasgala)
- ▾ Sloveens baas [(scheepvaart) meerdere, hoofd]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Tavzes 2002 (Tavzes)
- ▾ Sloveens bos, boss [heer, meester, meerdere] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Tavzes 2002 (Tavzes)
- ▾ Spaans bos [meerdere, hoofd] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Sijs 2006a (Van der Sijs 2006)
- ▾ Sranantongo basi [meerdere, hoofd]
  
  datering: 1783 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  bron: Focke 1855 Woordenlijst S-N (Woordenlijst S-N, Fo, Schu)
- ▾ Surinaams-Javaans bas [meerdere, hoofd]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: ngebasi = de baas spelen, de leiding hebben
  bron: Vruggink 2001 (Hein)
- ▾ Tiriyó paasi [belangrijkste helper] <via Sranantongo>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Meira 1999 (Meira)
- ▾ Tsjechisch boss [chef, politiek leider] <via Amerikaans-Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Rejzek 2001 (ASCS, Rejzek)
- ▾ Vastelands-Noord-Fries bååis [meester]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: bååis Wi. ‘Herr; Meister‘ båås Mo.Ka. baas Go. baos Ha.; nd.nl.nwfr. baas ne. boss ‘Chef, Meister¬‘; Herkunft unbekannt
  bron: Sjölin 2006 (Sjölin)
- ▾ Zuid-Afrikaans-Engels baas [hoge functionaris, ondernemer, werkgever] <via Afrikaans>
  
  datering: 1786 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Du. (later Afk.), master.
  bron: Silva 1996 (DSAE)
- ▾ Zweeds boss [hogergeplaatste] <via Amerikaans-Engels>
  
  datering: 1904 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: NEO; Hist.: sedan 1904; av eng. boss med samma bet.; av nederl. baas 'bas, mäster', eg. 'farbror'; jfr
  bron: NEO 1995 (NEO)
- ▾ Zweeds bas [voorman]
  
  datering: 1853 (1851-1900)
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: sedan 1853; av lågty. bas 'husbonde'; jfr 1boss, Törnqvist: aus nd. oder ndl. baas
  bron: NEO 1995 Törnqvist 1977 (NEO, Törnqvist)
▾ baasschap [het baas zijn, het hebben van gezag]
zelfstandig naamwoord
thema: werk en industrie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Engels baasskap [blanke overheersing] <via Afrikaans>
  
  datering: 1935 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Afrikaans, = domination, lit. mastership, f. prec.
  bron: OED2 1989 Silva 1996 (OED2, DSAE)
- ▾ Pools baasskap [een groepering van overheersende mensen in Zuid-Afrika met name afkomstig uit Europa] <via Afrikaans>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: afrik.baas "pan", "szef"
  bron: Kopaliński 2007 (Wladyslaw Kopalinski)
▾ baat [nut]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1240-1260;
thema: handel
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Frans bat (dialect) [voordeel]
  
  datering: 1464 (1451-1500)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: baitez
  bron: Wartburg 1928 (FEW)
- ▾ Schots bat †verouderd [kleine extra hoeveelheid, gratis verschaft aan een koper]
  
  datering: 1451-1500 (1451-1500)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: only Sc; MDu baet, bate 'profit, advantage'
  bron: CSD 1985 (CSD)
▾ babbel [praatje; mond]
zelfstandig naamwoord
thema: communicatie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Duits Babbel (dialect) [mond]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Wiese (Berlin): Etym. zu ndl. babbel "Mund".
  bron: Wiese 1996 (Wiese)
▾ babbelaar [snoepje]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1872;
thema: consumptie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Duits Babbelken, Babbelar, Babbelartje, Babbelchen (dialect) [snoepje]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: RhWB zonder etymologie. Schlüter: Im ganzen Westm. mehr oder weniger bekannt, durchweg als dim. z.T. neben anderen Ausdrücken, wie Bömaken, Münte(ken). Borken. (…) In dem rhein. Klevld. und nördlichen Ruhrgebeit neben der gewöhnlichen Form Babbelchen auch Babbelartje, Babbeler. Über das Vorkommen in anderen dt. Maa. liese sich nichts feststellen, doch habe ich von einem Bremer die Form Babbeler gehört.
  bron: RhWB 1928-1971 Schlüter 1952 (Schlüter, RhWB)
▾ babbelen [praten]
werkwoord ; datering: 1784;
thema: communicatie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens bable, bavle [onduidelijk of onzinnig praten]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: prob. - MLG. (Du.) babbelen (whence Sw. babbla, Da. bable), if not a parallel native imit. formation; cf. F. babiller prattle, L. babulus fool. FuT: wahrscheinlich von mnd. holl. "babbelen" = nhd. pappeln, engl. babble'vlgl neuisl. babba. Das wort is eine onomatopoetische bildung wie lat. "babulare", frz. "babiller", ital. "babolare", SCHWATZEN, air. "bablóir", "nörgler". Solche wörter haben oft reduplizierte form, wie sie sich auch oft der germ. lautverschiebung entziehen. Andere Deense woordenboeken geven deze herkormst niet weer, maar beschrijven alleen dat het om een klanknabootsing gaat.. Wel FuT: wahrscheinlich von mnd. holl. babbelen
  bron: Falk 1910-1911 Onions 1983 (ODEE, FuT)
- ▾ Duits babbeln (dialect) [kletsen, onzinnig praten]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: Etym. zu gleichbedeutendem mnd., ndl. babbelen, zu frz. babiller
  bron: Wiese 1996 (Wiese)
- ▾ Engels babble [brabbelen; kletsen, wauwelen; kabbelen]
  
  datering: 1201-1300 (1201-1250)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: prob. - MLG. (Du.) babbelen (whence Sw. babbla, Da. bable), if not a parallel native imit. formation; cf. F. babiller prattle, L. babulus fool
  bron: Onions 1983 (ODEE)
- ▾ Noors bable [(onduidelijk, onzin) praten]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: vistnok fra mnt. holl. babbelen = nht. pappeln, eng. babble
  bron: Falk 1903-1906 (EOND)
- ▾ Zweeds babbla [(gedachteloos of onsamenhangend) praten]
  
  datering: 1887 (1851-1900)
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: prob. - MLG. (Du.) babbelen (whence Sw. babbla, Da. bable), if not a parallel native imit. formation; cf. F. babiller prattle, L. babulus fool; sedan 1887; av ljudhärmande urspr.; jfr lågty., ty. babbeln, eng. babble med samma bet.
  bron: Onions 1983 (ODEE, NEO)
▾ babbelguichje [grimassen, fratsen, bedrieglijke praatjes]
zelfstandig naamwoord
thema: communicatie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Duits Babbelgüütjes (dialect) [dwaasheden]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Foerste 1938 (Foerste)
▾ baboen [(Surinaams-Nederlands) rode brulaap]
zelfstandig naamwoord
thema: dierenrijk
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Creools-Engels van de Maagdeneilanden babun [aap] <via Negerhollands>
  
  datering: 1981 (1951-2000)
  status: ontlening onzeker
  bron: Valls 1981 (Valls 1981)
- ▾ Sranantongo babun [rode brulaap]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: via Surinaams Nederlands ontleend
  bron: Blanker 2005 (SR)
▾ baby [zuigeling]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1875;
thema: mensenwereld
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch bébi [zuigeling]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Jones 2007 Stevens 2004 (S&S-T2004, Jones)
▾ baccarat [kansspel met kaarten]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1886;
thema: sport en spel
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch bakarat [kansspel met kaarten]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Javaans bakaran [kansspel met kaarten spelen]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Pigeaud 1989 (Pigeaud)
▾ bacil [bacterie]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1904;
thema: wetenschap
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch basil [bacterie]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
▾ back [achterspeler (voetbal)]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1899;
thema: sport en spel
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Madoerees bek, ēbbek [achterspeler (voetbal)]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Safioedin 1977 (ASIS)
- ▾ Makassaars bé [achterspeler (voetbal)]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Cense 1979 (Cense, A.A. (1979), Makkasaars-Nederlands woordenboek, ’s-Gravenhage.)
- ▾ Petjoh bek [achterspeler]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Loen 1994 (Loen)
▾ bacove [(Surinaams-Nederlands) soort rauw eetbare banaan]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1602;
thema: plantenrijk
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Arowaks bakofa [soort rauw eetbare banaan]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Baarle 1995 Bennett 1989 (Bennett 1989; Baarle 1995)
- ▾ Aucaans bakoeba [soort rauw eetbare banaan]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Wakaman 1979 (Wakaman 77)
- ▾ Berbice-Nederlands bakofu, bakof [soort rauw eetbare banaan]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Kouwenberg 1993 (Kouwenberg 1993:562)
- ▾ Creools-Engels van de Maagdeneilanden bacuba [soort rauw eetbare banaan]
  
  datering: 1981 (1951-2000)
  status: ontlening onzeker
  bron: Valls 1981 (Valls 1981)
- ▾ Negerhollands bakoba, bakuba [soort rauw eetbare banaan]
  
  datering: 1926 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  bron: Josselin 1926 (djdj 1926)
- ▾ Sarnami bakuwá [soort rauw eetbare banaan]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Santokhi 2005 (Santokhi)
- ▾ Skepi-Nederlands bakofa [soort rauw eetbare banaan]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Robertson 1989 (Robertson 1989)
- ▾ Sranantongo bakba [soort rauw eetbare banaan]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (SR)
▾ bacterie [eencellig organisme]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1868;
thema: wetenschap
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch baktéri [eencellig organisme]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Surinaams-Javaans baktéri (dialect) [vuil, vuilnis; eencellige organismen]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: wong baktéri = vuilnisman
  etymologie: dialect van Wageningen, wong = mens
  bron: Vruggink 2001 (Hein)
▾ bacteriologie [studie van de bacteriën]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1889;
thema: wetenschap
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch baktériologi [studie van de bacteriën]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: baktériolog = bacterioloog
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
▾ bad [kuip, water waarin men zich baadt]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1240;
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Negerhollands bad, bat [kuip, water waarin men zich baadt]
  
  datering: 1776 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: bad (old1776), bat (djdj1926)
  bron: Josselin 1926 (old1776, djdj1926)
- ▾ Sranantongo bat [kuip, water waarin men zich baadt]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (Prisma S-N 2005)
- ▾ Tswana bata [kuip, water waarin men zich baadt]
  
  status: Ambigu: Afrikaans of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Jennings 1995 (KVW)
- ▾ Zuid-Sotho bate [kuip, water waarin men zich baadt]
  
  status: Ambigu: Afrikaans of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Jennings 1995 (KVW)
▾ badbroek [zwembroek]
zelfstandig naamwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Papiaments batbruk [zwembroek]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Arubaans
  bron: (Joubert PN)
▾ baddoek [badhanddoek]
zelfstandig naamwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Surinaams-Javaans badhuk [badhanddoek]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Vruggink 2001 (Hein)
▾ baden [het lichaam geheel of gedeeltelijk in water dompelen]
werkwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Javindo bajen [het lichaam geheel of gedeeltelijk in water dompelen]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Gruiter 1990 (VE)
- ▾ Negerhollands bad [het lichaam geheel of gedeeltelijk in water dompelen]
  
  datering: 1776 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  bron: Oldendorp 1996 (old 1776)
- ▾ Petjoh bajen, baaien [zich wassen door met een gajoeng water uit een mandiebak over zich heen te scheppen]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Cress 1998 (Loen, Cress)
▾ badkamer [vertrek met bad of douche]
zelfstandig naamwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Chinees-Maleis batkamer [kamer waar men zich wast]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Veldwerk Hoogervorst (Veldwerk T.Hoogervorst 2006)
- ▾ Sarnami batkamrá [kamer waar men zich wast]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Santokhi 2005 (Santokhi)
- ▾ Sranantongo batkâmer [vertrek waar men zich wast]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (SR)
▾ badkuip [kuip waarin men een bad neemt]
zelfstandig naamwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch badkip, badkuip /batkép/ [kuip waarin men een bad neemt]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
▾ badmantel [badjas]
zelfstandig naamwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Menadonees badmantel [badjas]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Warouw 1985 (MSW)
▾ badminton [soort tennis met een licht racket en een pluimbal]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1915;
thema: sport en spel
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Boeginees badmîntong [soort tennis met een licht racket en een pluimbal]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Said 1977 (Ide)
- ▾ Madoerees badminton [soort tennis met een licht racket en een pluimbal]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Engels ; ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: abadminton = badmintonnen
  bron: Safioedin 1977 (ASIS)
- ▾ Makassaars bámîntong, battamîntong [soort tennis met een licht racket en een pluimbal]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: ábámîntong, ábattamîntong = badminton spelen, pábámîntongang, pábattamîntongang = badmintonbaan
  bron: Cense 1979 (Cense, A.A. (1979), Makkasaars-Nederlands woordenboek, ’s-Gravenhage.)
- ▾ Menadonees badminton [soort tennis met een licht racket en een pluimbal]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Warouw 1985 (MSW)
▾ Baekeland [naam van de Belgische uitvinder van bakeliet]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1909;
thema: wetenschap
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Arabisch (MSA) bāklīt [harde kunsthars] <via Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: OED2 1989 Wehr 1961 (Wehr, OED)
- ▾ Bulgaars bakelit [harde kunsthars] <via Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Milev 2005 (Milev)
- ▾ Deens bakelit [harde kunsthars] <via Engels>
  
  datering: 1924 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: efter opfinderen, den belgiske kemiker L. H. Baekeland (1863-1944)
  bron: Becker-Christensen 2005 Brüel 1993 Katlev 2000 (Fremmedordbog, PNOE, EO2)
- ▾ Duits Bakelit [harde kunsthars] <via Engels>
  
  datering: 1910 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Handelsname für eine Pressmasse aus Phenolharz; in Anlehnung an den belgischen Chemiker Baekeland. Mit der für chemische Elemente üblichen Endung -it gebildet.
  bron: Pfeifer 1989 (Pfeifer)
- ▾ Engels bakelite [harde kunsthars]
  
  datering: 1901-2000 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: - G. bakelit (1909), f. name of L.H. Baekeland, its inventor
  bron: Onions 1983 (ODEE)
- ▾ Esperanto bakelito [harde kunsthars] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: geleend via Du Bakelit met ondersteunende bronwoorden Fr bakélite en Eng bakelite. De uitgang -o is standaard voor substantieven in Esp.
  bron: Cherpillod 2003 (Cherp)
- ▾ Frans bakélite [harde kunsthars] <via Engels>
  
  datering: 1907 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bakéliser 'bestrijken met bakeliet'
  etymologie: PR: marque déposée; de Baekeland, nom de l'inventeur.FEW: Dieser stoff wurde 1906 von Baekeland, einem belgischen, in Amerika lebenden chemiker erfunden.
  bron: Robert 1993 Wartburg 1928 (PRobert, Larousse, FEW)
- ▾ Grieks bakelitès /vakelítis/ [harde kunsthars] <via Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: LTKN 1999 (LTKN)
- ▾ Indonesisch bakelit [harde kunsthars]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Italiaans bachelite [harde kunsthars] <via Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Dal nome del chimico belga L.H.Baekeland.
  bron: Bolelli 1989 (Bolelli)
- ▾ Koerdisch bakalît [harde kunsthars] <via Frans>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Qilorî 2002 (Qilorî)
- ▾ Kroatisch bakelit [harde kunsthars] <via Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Anić 2003 (Anić, Vladimir & Ivo Goldstein (2000), Rječnik stranih riječi, Zagreb, 2de druk.)
- ▾ Lets bakelīts [kunsthars, gebruikt als elektrische isolatie] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: vācu Bakelit, fr. bakélite (pēc amerikāņu ķīmiķa L. Bakelenda (1863-1944) vārda)
  bron: Baltutis 2005 (U. Baltutis)
- ▾ Litouws bakelitas [kunsthars, gebruikt als elektrische isolatie] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: pagal JAV chemiko, gimusio Belgijoje, Leo Hendriko Bakelando (Baekeland; 1863-1944) pavardę; Bakelandas atvyko į JAV 1889 ir dirbo fotografijos pramonėje; nuo 1905 ėmė tyrinėti reakciją fenolo su formaldehidu
  bron: Vaitkevičiūtė 2007 (V. Vaitkevičiūtė)
- ▾ Macedonisch bakelit [harde kunsthars] <via Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Širilova 2001 (Širilova)
- ▾ Maltees bakalajt [harde kunsthars] <via Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Aquilina 2006 (Aquilina)
- ▾ Noors bakelitt [kunsthars, (vroeger) gebruikt als elektrische isolatie] <via Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: reg. varemerke; e. stoffets oppfinner, belgieren L. H. Baekeland 1863–1944; Ontleend aan Engels bakelite [1909; OED], maar door de uitvinder zelf in zijn correspondentie een jaar eerder al bakeliet genoemd (WNT Aanv.).
  bron: NOBi Philippa 2003-2009 (NOBi, EWN)
- ▾ Pools bakelit [harde kunsthars] <via Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: kunststof genoemd naar de vlaamse chemicus Leo Baekeland (1863-1944)
  bron: Kopaliński 2007 (http://sjp.pwn.pl/haslo.php)
- ▾ Portugees baquelita [harde kunsthars] <via Frans>
  
  datering: 1901-2000 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Do fr. bakélite, do antrop. L.H. Baekeland (1863-1944), químico belga.
  bron: Boudens 1988 Cunha 1986 (Da Cunha, Boudens)
- ▾ Russisch bakelít [harde kunsthars] <via Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: internet (internet)
- ▾ Servisch bakelit [harde kunsthars] <via Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Klajn 2006 (Klajn)
- ▾ Sloveens bakelit [harde kunsthars] <via Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Tavzes 2002 (Tavzes)
- ▾ Zweeds bakelit [harde kunsthars] <via Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Sijs 2010 (Van der Sijs 1998)
▾ bag [(verouderd) juweel]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1468-1497;
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Frans bague [ring]
  
  datering: 1360 (1351-1400)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: baguer, baguier
  etymologie: PR 1993: Wage; p.-ê. du moy. néerl. bagge `anneau'; PR 1990: idem zonder p.-ê
  bron: Dubois 1979 Robert 1993 Valkhoff 1949 Walter 1997 (PRobert, Walter, Valkhoff, Larousse)
- ▾ Italiaans baga [juweel] <via Frans>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Zingarelli 1999 (Zingarelli)
▾ bagage [reisgoed]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1515-1520;
thema: voortbewegen
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Duits Bagage [reisgoed; tros, trein; gespuis, tuig]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Vlaanderen als doorgeefluik tussen Franse en Duitse (ridder)cultuur in ME
  bron: Sijs 2005a (Van der Sijs 2005; Kluge)
- ▾ Indonesisch bagasi [reisgoed; bagagewagen; bagageruimte]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Jakartaans-Maleis bahasi [reisgoed; bagageruimte]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Chaer 1976 (CHAER)
- ▾ Javaans bergasi [reisgoed; bagagewagon]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Pigeaud 1989 (Pigeaud)
- ▾ Madoerees bagasi [reisgoed]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Safioedin 1977 (ASIS)
- ▾ Menadonees bahasye [bagagedrager]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Warouw 1985 (MSW)
- ▾ Sranantongo bagasi [reisgoed]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Woordenlijst S-N (Woordenlijst S-N)
- ▾ Surinaams-Javaans bagasi [reisgoed] <via Sranantongo>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Vruggink 2001 (Hein)
▾ bagasse [uitgeperst suikerriet]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1872;
thema: consumptie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Creools-Engels van de Maagdeneilanden megas, mogas [uitgeperst suikerriet]
  
  datering: 1981 (1951-2000)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Valls 1981: Portuguese 'machuchar' = pound, spanish 'machacar' = pound
  bron: Valls 1981 (Vals 1981)
▾ bagatel [kleinigheid]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1631;
thema: overheid
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Papiaments bagatèl (ouder: bagatel) [kleinigheid]
  
  datering: 1875 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  bron: (Joubert PN, Ewijk)
▾ bagatelliseren [geringachten]
werkwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Papiaments bagatelisá [geringachten]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: (Joubert PN)
▾ baggeren [slijk van de waterbodem ophalen]
werkwoord
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Duits baggern [bedienen van een bagger- of graafmachine, (sport) slagtechniek binnen de volleybal]
  
  datering: 1751-1800
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Entlehnt aus nndl. baggeren "eine Fahrtrinne ausbaggern", das zu nndl. bagger "Schlamm" gehört, also eigentlich "entschlammen"; dann verallgemeinert zu "Erdreich maschinell abräumen". Bagger ist eine deutsche Rückbildung aus dem Verb (zunächst "Werkzeug zum baggern; Arbeiter, der baggert"), auch eine Haplologie (statt *Baggerer) ist denkbar; als Bezeichnung der zum Abräumen von Erde verwendeten Maschine vielleicht zugleich eine Verkürzung aus nndl. baggermachine. Duden Universal: [aus dem Niederd. < niederl. baggeren = (ein Wasserbett) ausschlammen, zu mniederl. baggher = Schlamm, H.u.]. D-K: es ist ein Ndl. Wort
  bron: Beckmann 1969 Duden Universal 2003 Foerste 1938 Kluge 1911 Kluge 2002 (Kluge, Duden Universal, Kluge See, Foerste, Beckmann, D-K)
- ▾ Kroatisch bagerirati [bedienen van een bagger- of graafmachine]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Anić 2003 (Anić, Vladimir & Ivo Goldstein (2000), Rječnik stranih riječi, Zagreb, 2de druk.)
- ▾ Macedonisch bagerira [bedienen van een bagger- of graafmachine]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Širilova 2001 (Širilova)
- ▾ Servisch bagerovati [bedienen van een bagger- of graafmachine]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Klajn 2006 (Klajn)
- ▾ Sloveens bagrati [bedienen van een bagger- of graafmachine]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Tavzes 2002 (Tavzes)
- ▾ Slowaaks bagrovať [bedienen van een bagger- of graafmachine] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: hol
  bron: Slovensko-anglický slovník 2002 (Slovensko-anglický slovník)
- ▾ Tsjechisch bagrovat [bedienen van een bagger- of graafmachine] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: hol
  bron: Petráčková 1995 (ASCS)
- ▾ Zweeds baggra [modder van de waterbodem ophalen]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: SAOB; jfr sv. dial. bagra ( RIETZ samt RIETZ o. ARPI Landsm. i Västm. o. Dal. 2: 6 1880), nt. o. t. baggern, af holl. baggeren, af bagger, mudder (se BAGGARE); med afs. på bildning o. bet.-utveckling jfr MUDDRA. Törnqvist: aus ndl. baggeren
  bron: SAOB 1898 (SAOB, Törnqvist)
▾ baggermachine [drijvend werktuig voor het uitdiepen van kanalen]
zelfstandig naamwoord
thema: aardrijk
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Bulgaars bager [drijvend werktuig voor het uitdiepen van kanalen] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Milev 2005 (Milev)
- ▾ Deens bagge, bagger, baggert [drijvend werktuig voor het uitdiepen van kanalen] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Fremmedordbog, Fremmed2: via ty. af holl. bagger slam. OOD: af nt., ty. bagger
  bron: Brüel 1993 Dahlerup 1919-1956 Hårbøl 2004 (Fremmedordbog, Fremmed2, OOD)
- ▾ Duits Bagger [drijvend werktuig voor het uitdiepen van kanalen]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Bagger ist eine deutsche Rückbildung aus dem Verb (zunächst "Werkzeug zum baggern; Arbeiter, der baggert"), auch eine Haplologie (statt *Baggerer) ist denkbar; als Bezeichnung der zum Abräumen von Erde verwendeten Maschine vielleicht zugleich eine Verkürzung aus nndl. baggermachine. S. 59: Zugrunde liegt nl. bagger.
  bron: Kluge 2002 (Kluge)
- ▾ Esperanto bagro [drijvend werktuig voor het uitdiepen van kanalen] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: geleend via Du Bagger. De uitgang -o is standaard voor substantieven in Esp.
  bron: Cherpillod 2003 (Cherp)
- ▾ Ests bager [drijvend werktuig voor het uitdiepen van kanalen] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Silvet 1980 (Thonus/Silvet)
- ▾ Kroatisch bager [drijvend werktuig voor het uitdiepen van kanalen] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Anić 2003 (Anić, Vladimir & Ivo Goldstein (2000), Rječnik stranih riječi, Zagreb, 2de druk.)
- ▾ Lets bagars [drijvend werktuig voor het uitdiepen van kanalen] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: vācu Bagger < hol. bagger dubļi, dūņas
  bron: Baltutis 2005 (U. Baltutis)
- ▾ Litouws bageris [drijvend werktuig voor het uitdiepen van kanalen] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: vok. Bagger < ol. bagger - purvas, dumblas
  bron: Vaitkevičiūtė 2007 (V. Vaitkevičiūtė)
- ▾ Macedonisch bager [drijvend werktuig voor het uitdiepen van kanalen] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bagerist
  bron: Širilova 2001 (Širilova)
- ▾ Pools bagier, bagrownica [drijvend werktuig voor het uitdiepen van kanalen] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Kopaliński 2007 (Wladyslaw Kopalinski)
- ▾ Servisch bager [drijvend werktuig voor het uitdiepen van kanalen] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bagerist
  bron: Klajn 2006 (Klajn)
- ▾ Sloveens bager [drijvend werktuig voor het uitdiepen van kanalen] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Tavzes 2002 (Tavzes)
- ▾ Tsjechisch bagr [drijvend werktuig voor het uitdiepen van kanalen] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: ASCS: hol; Rejzek: Z niz. bagger(machine)
  bron: Rejzek 2001 (ASCS; Rejzek)
▾ baggerman [iemand die baggert]
zelfstandig naamwoord
thema: werk en industrie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Creools-Portugees (Batavia) pagerman [iemand die baggert]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Ginneken 1913-1914 (JAC)
▾ baguette [(verouderd) stokje]
zelfstandig naamwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Papiaments bagetsje †verouderd [toverstokje]
  
  datering: 1875 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Uit Ewijk p. 103
  bron: Ewijk 1875 (Ewijk)
▾ bah [tussenwerpsel: uitroep van afkeer]
tussenwerpsel
thema: taalkunde
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Amerikaans-Engels bakkes, bakkie, baks, bax, bah, akkes, akkie, akkes bakkes (dialect) [gebruikt voor iets weerzinwekkends, uitroep van afkeer of walging; vaak gebruikt als waarschuwing tegen kinderen]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Cassidy 1985 Sijs 2009a (DARE, Van der Sijs 2009)
- ▾ Indonesisch ba, bah [tussenwerpsel: uitroep van afkeer]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: (tanpa) ba, bi, bu = (zonder) bah of boe
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
▾ bahco [Engelse sleutel]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1994;
thema: werk en industrie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Sranantongo bako [Engelse sleutel]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (SR)
▾ bajonet [steekwapen op een geweerloop]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1682;
thema: leger
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Boeginees bayonế [steekwapen op een geweerloop]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Matthes 1874 (mat)
- ▾ Indonesisch bayonét [steekwapen op een geweerloop]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Jakartaans-Maleis bayonèt, beyonèt [steekwapen op een geweerloop]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Chaer 1976 (CHAER)
- ▾ Madoerees bayonet, benet, binet [steekwapen op een geweerloop]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Safioedin 1977 (ASIS, PH)
- ▾ Singalees bayinettu-va, bayinēttu-va [steekwapen op een geweerloop]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Portugees ; ontlening onzeker
  etymologie: of uit Portugees baioneta
  bron: Sannasgala 1976 (Sannasgala)
- ▾ Soendanees bajendit [steekwapen op een geweerloop]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Coolsma 1913 (Cool1913)
▾ bak [kom, trog, komvormig iets]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1285;
thema: consumptie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Ambons-Maleis bak [kom, trog]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Supusepa 1998 (EDI)
- ▾ Azeri bak [kom voor water of olie] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Mahmud 2004 (Mahmud)
- ▾ Berbice-Nederlands baksi [kom, trog, komvormig iets]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Kouwenberg 1993 (Kouwenberg 1993:562)
- ▾ Bulgaars baka [kom] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Milev 2005 (Milev)
- ▾ Creools-Engels van de Maagdeneilanden bak, baks †verouderd [kom, bord] <via Negerhollands>
  
  datering: 1981 (1951-2000)
  status: ontlening onzeker
  bron: Valls 1981 (Valls 1981)
- ▾ Deens bakke [dienblad; vislijn; groep matrozen die uit dezelfde schaal eet]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker ; betekenisontlening
  etymologie: fra nedertysk back 'skål' el. nederlandsk bak 'fad, trug'. DOFF: mnt. og holl. bak, [< rigsmål, i betydning 2´3 dog muligvis påvirkning el. lån < nedertysk back (= skål) el. hollandsk bak (= fad, trug)
  bron: Becker-Christensen 2005 Dahl 1907-1914 Dahlerup 1919-1956 Falk 1910-1911 Frings 1966 Jysk ordbog 1999 Katlev 2000 (PNOE, EO2, FuT, OOD, DOFF, Sabys, Frings, Jysk Ordbog)
- ▾ Duits Bak (dialect) [houten vat, trog]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Frings p. 144: Ndl "bak" mit den zahlreichen Bedeutungsabschattungen, die um den Begriff "Behälter" liegen, mndd. bak n. "hölzernes Gefäß, Trog" zeigt eine verwandte Gesischte. Das Wort taucht spät und zunächst vereinzelt im Südniederländischen auf (Mndl. Wb. I, 526), offenbar aus dem Französischen entlehnt. Es hat dann seit dem 17. Jh. eine reiche Bedeutungsentwicklung erlebt und durch die niederländische Schiffersprache seinen Weg über die niederdeutsche Küste ins Skandinavische und Russische genommen (…)
  bron: Frings 1966 (Frings)
- ▾ Engels back [groot ondiep vloeistofvat]
  
  datering: 1682 (1651-1700)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: prob. immediately a. Du. bak trough, tub, a. F. bac `ferry boat, punt' (see bac), also `trough, basin, mash-tub,' in med.L. bacus, baccus, ferry boat (11th c. in Du Cange); cf. also late L. bacca `vas aquarium,' Isidore; remoter origin uncertain.
  bron: OED2 1989 (OED2)
- ▾ Fins pakki [veldkeukenbak, etensbak, waterreservoir voor zeelui] <via Zweeds>
  
  datering: 1862 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  bron: Ginneken 1913-1914 Nurmi 1998 (Stjerncreutz, JvG, NSSK, SKP, TN)
- ▾ Indonesisch bak [kom, trog]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Jakartaans-Maleis bak [plaats om te baden]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Chaer 1976 (CHAER)
- ▾ Japans bakku †verouderd [kom; waterbak, reservoir, tank]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Vos 1963 (Vos 1963)
- ▾ Javaans bak [waterbak; droogbak; bok (voor koetsiers); zitbank (in koetsje); kastplank]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Oost-Javaans bak, afdeling van een rietveld: bron T. Hoogervorst 2006
  bron: Pigeaud 1989 (Pigeaud)
- ▾ Madoerees ba', ēbba' [koetsbak]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Kiliaan 1904 (KIL)
- ▾ Makassaars bá [waterreservoir]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: ájéné-bá = baden in een badkuip
  bron: Cense 1979 (Cense, A.A. (1979), Makkasaars-Nederlands woordenboek, ’s-Gravenhage.)
- ▾ Menadonees bak [kom, trog]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Warokka 2004 (DJERY)
- ▾ Minangkabaus bak [kom, trog; interieur (bijv. van voertuig)]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Moussay 1995 (Moussay)
- ▾ Muna baki [kom, trog]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Berg 1995 (BKK2005)
- ▾ Negerhollands bak [kom, bord]
  
  datering: 1776 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  bron: Josselin 1926 (old1776, djdj1926)
- ▾ Noors bakk [(maritiem) schaal (spijsbak) waar matrozen uit aten; halfdek boven voordek (waaronder matrozen aten); groep manschappen die samen eten]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: NROinty. back , holl. bak «fat, trau», opr. fra romansk, jf. mlat. bacca; BO: fra lty, nederl, opph mlat bacca, 'vannkar'; FuT: von mnd. bak, 'essschüssel, trog', das wort ist romanisch: spätlat. bacca, 'wasserfass'.
  bron: NROi (NROi, NOBi)
- ▾ Oekraïens bak [houten schaal voor een afdeling matrozen of zeesoldaten; waterbassin] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Šanskij 1963 (ESR, Beloded)
- ▾ Oost-Jiddisch bak [tank, reservoir] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Šapiro 1984 (RES)
- ▾ Pools bak [kom; waterbak, afvalbak; meelbak; reservoir]
  
  datering: 1920 (1901-1950)
  status: Ambigu: Nederlands of Duits ; ontlening onzeker
  etymologie: hol. "zbiornik","miska"
  bron: Bańkowski 2000 (Wladyslaw Kopalinski, A.Bańkowski)
- ▾ Russisch bak [houten schaal voor een afdeling matrozen of zeesoldaten; waterbassin; tobbe voor verschillende doeleinden; afdeling matrozen (die uit dezelfde bak eten); (boeventaal) tafel, mok]
  
  datering: 1803 (1801-1850)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Aus ndl. bak 'Behälter, Becken, Mulde', nhd. Back 'tiefe Holzschüssel für die Mahlzeiten der Matrosen', engl. back 'Gefäss, Kufe', s. Kluge-Götze EW. 32. VdMeulen:Bak (2). De bak daar de bootsgesellen uit eeten. WINSCH., vgl. W. biz. 404: zeven of acht mannen eten t' zamen aen een back, en blz. 416: op zommige schepen wert geschaft als volgt: Sondag, voor zes persoonen aen een back. V. L. heeft in dit geval: eetbak, schaftplaats, balie. Russ. bak, gamelle (vase de bois ou les matelots mettent leur soupe). Bak (4). Tobbe, balie, voor verschillende doeleinden gebezigd, vgl. W.: balie, een tobbe of back. Kuss. bak, bij J. vertaald met: baille, dan ook meer speciaal met: enge a drisse (cage ou panier cylindrique construit en bois et a claire-voie; on . reeneille la drisse d'un hunier, lovee en rond; on . cueille aussi d'autres manoeuvres), d. i. wat l. M. biz. 210 marscvalbalie noemen: bij de vallen l)ehooren nog de zoogenoemde marsevalbalies, om daarin de loopers 01) te schieten, opdat zij bij het strijken der marse vallen klaar zouden uitloopeii. Deze balies zijn open bewerkt, doch men laat ze wel eens achterwege, omdat zij nog al ruimte op dek innemen. V. , die Kuss. bak in deze beteekenis niet kent, noemt de marsevalbalie Kuss. warsafálnaja hádka (kadka is het Kuss. woord voor bak), cage a drisse, baille pour les drisses de hunier. Kuss. bah, balie zit ook in het uit ïioll. loodbak (z. ald.) overgenomen Kuss. lotbák, loodbalie. Een merkwaardige hybridische samenstelling geeft A. in het op de Wolga gebruikelijke woord žirbák, uit Russ. zir (vet) en Uoli. bah, als benaming voor den bak, dien de breenwers bij den arbeid aan hun gordel hebben hangen, en waarin het vet zich bevindt, waarmee zij het werk in de naden smeren (jašcik s salom , nadovaemyj na pojaš konopatcikami pri svojej rabote, ctoby obsalivat pakljii, dlja bolee legkago konopacenija). Zijn alle in dit en de voorgaande art. genoemde, aan het lïoll. ontleende Russ. woorden bak, met de afgeleide adj. há kovy j en báímyj, bij het zeewezen in gebruik, in A. vinden wij nog een subst. bak, waterreservoir (vodoemnyj pribor, rezervuar v vide jašcika). Bak (3). Scheepsafdeeling, de equipaadje is afgedeeld in bakken, als bootsmansbak , schiemansbak , konstapelsbak , matrozenbak , volgends bakrol. v. L. Vereeniging van 12 of 14 matrozen, die te zamen aan een tafel en ook gewoonlijk zooveel mogelijk bij een zelfde stuk zijn ingedeeld. T. Russ. bak, gamelle (la communaute établie, pour la satistaction de la vie animale, entre certains marins), het verband tusschen dit en het vorige woord bak geven A. en D. duidelijk aan, waar zij zeggen, dat het een afdeeling volk is: kotoraja est iz odnogo baka (die eet uit een bak).
  bron: Dovhopolyj 2005 Šanskij 1963 (Vasmer, ESR, VdMeulen 1909, Dovhopolyj)
- ▾ Sahu bak [cementen waterbassin]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Vruggink 2001 (V&V1983)
- ▾ Sarnami báki [kom, trog]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Santokhi 2005 (Santokhi)
- ▾ Soendanees bak [waterbak]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Prick 1906 (Prick 1906)
- ▾ Sranantongo baki [houten kom]
  
  datering: 1783 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: indabaki = goedkoopste plek in bioscoop of theater
  bron: Focke 1855 Woordenlijst S-N (Woordenlijst S-N, Fo, Schu)
- ▾ Surinaams-Javaans bak, bag, baki [kom, trog]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: baki is geleend via het Sranantongo (Nederlands: bakkie)
  bron: Vruggink 2001 (Hein)
- ▾ Zweeds back [stevige doos om zaken te transporteren; (dial.) waterreservoir; open krat voor transport of opslag]
  
  datering: 1671 (1651-1700)
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: NEO; Hist.: sedan 1782; av lågty. back, nederl. bak 'skål'; av senlat. bacca 'vattenbehållare', Törnqvist aus mnd. oder mnld. bak
  bron: Hellquist 1980 NEO 1995 Törnqvist 1977 (NEO, Törnqvist, SEO)
- ▾ Zweeds backa [soort vislijn voor zeevissen]
  
  datering: 1782 (1751-1800)
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: NEO; Hist.: sedan 1782; av lågty. back, nederl. bak 'skål'; av senlat. bacca 'vattenbehållare'
  bron: NEO 1995 (NEO; NSO)
▾ bak [voorste gedeelte van het opperdek]
zelfstandig naamwoord
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Bulgaars bak [voorste gedeelte van (het bovenste dek van) een schip] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Milev 2005 (Milev)
- ▾ Deens bak [bovenbouw van het dek aan de voorkant van een schip]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: PNOE: fra nedertysk back el. nederlandsk bak 'bagbords side' (samme ord som sb. bakke 'hold af matroser') . Fremmed2: OPRINDELSE: af ty. Back el. holl. bak, samme ord som da. bakke, vistnok spec. om en afdeling matroser der skaffer (spiser) sammen af samme bakke (fad), af lat. bacca vandkar, OOD: fra nt. back ell. holl. bak
  bron: Becker-Christensen 2005 Brüel 1993 Dahlerup 1919-1956 Hårbøl 2004 (Fremmedordbog, PNOE, Fremmed2, OOD)
- ▾ Lets baks [voorste gedeelte van (het bovenste dek van) een schip]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: < hol. bak kaste
  bron: Baltutis 2005 (U. Baltutis)
- ▾ Litouws bakas [voorste gedeelte van (het bovenste dek van) een schip]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: ol. bak - gelda
  bron: Vaitkevičiūtė 2007 (V. Vaitkevičiūtė)
- ▾ Russisch bak [voorste gedeelte van (het bovenste dek van) een schip]
  
  datering: 1699 (1651-1700)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Bak (1). Het voorste bovendek, voor den fokkemast. v. L. Het voorkasteel van een schil. WINSCH., vgl. W.: het verblijf van 't schip, voor op den overloop. Deze zijn oopen of geslooten: het wulf van de geslootene komt tot aen de steven toe, en is gelijk van hoogte en plat, of daelt voor met een tree weinigh neder; de opene hebben voor een schilt, waer men door op 't galjoen gaet. Russ. bak, gaillard d avant. Het bijbehoorend adj. is hákový j , b.v. in: háku vyj tent, rnarsouin , bakstent (tent, die voor den fokkemast wordt opgeslagen, v. L.), z. Tent; gesubstantiveerd beteekent hákový/ een matroos, die op den bak dienst doet, z. Matroos.
  bron: Šanskij 1963 (VdMeulen 1909, Vasmer, ESR)
- ▾ Zweeds back [klein verhoogd dek]
  
  datering: 1685 (1651-1700)
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: SEO; I överförd betyd.:backlag, egentl.: matlag (på ett fartyg), däck, antagl. efter den tråg- el.
  bron: Hellquist 1980 (SEO)
▾ bak [laadruimte van een kar]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1735;
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Zuid-Afrikaans-Engels bakkie [open bestelauto, pick-up] <via Afrikaans>
  
  datering: 1968 (1951-2000)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Afk., bak container, load-bearing part of a truck + dim. suffix -IE.
  bron: Silva 1996 (DSAE)
▾ bakbeest [groot, lomp voorwerp]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1661;
thema: werk en industrie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens bagbæst [scheldwoord voor onhandig persoon]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: fra nt., holl. bakbeest, maaske: dyr med svær ryg
  bron: Dahlerup 1919-1956 Falk 1910-1911 (FuT, OOD, Kristiansen)
- ▾ Noors bakbest [scheldwoord voor een bijzonder onwillig persoon of dier]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: nty. holl. bakbeest , nu opfattet i tilknytning til forrige ord
  bron: NROi (NROi)
▾ bakboord [linkerzijde van een schip]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1599;
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Baskisch ababor [linkerzijde van een schip] <via Spaans>
  
  datering: 1677 (1651-1700)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: ababorrera ‘naar bakboord’
  etymologie: Opgenomen in Sar 1, maar hier zonder regionale specificatie en zonder vermoede herkomst. In AH staat de eerste vermelding van ‘bakboord’ ababor en ‘stuurboord’ istribor en in dezelfde bron is de vorm istribor dichter bij het Spaanse estribor dan bij het Franse tribord (aannemende dat dat in 1677 de Franse vorm was). De vorm ababor zou verklaard kunnen worden als een herinterpretatie van het Spaanse a babor ‘aan, naar bakboord’. Barr geeft voor het Biskaais echter de vorm 'babor'.Zie ook stuurboord
  bron: AH 1998 Barrutia 2000 Sarasola 1984-1995 (Sar 1, Arrantza Hiztegia [Visserijwoordenboek] (1998), Vitoria., Barr)
- ▾ Bulgaars bakbort [linkerzijde van een schip] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Milev 2005 (Milev)
- ▾ Deens bagbord [linkerzijde van een schip]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: Kluge: Aus mndd. bacbort (nndl. bakboord, ae. bäcbord), eigentlich "Bord im Rücken" (s. Bord2 und vgl. g. *baka- n. "Rücken" in anord. bak, ae. bäc, afr. bek, as. bak, ahd. bah; Backe2). In alter Zeit war das Steuer auf der rechten Seite des Schiffes, so daß die linke hinter dem Rücken des Steuermanns lag. Eine Ausführliche Erklärung findet sich bei Goedel S. 33ff. Bartz: Jacob Grimm nennt das Wort im Deutschen Wörterbuch 1845 "unhochdeutsch", weil es nach den Lautgesetzen der Bachbort heißen müsse. In der dt. Schriftsprache seit dem 15. Jahrh. belegt, aus mittelniederdt. bacbort, niederländ. bakboord, schon altengl. bæcbord. Verwandt mit -> back, -> Bord, Gegenwort zu -> Steuerbord. Französ. babord beruht auf einer Entlehnung aus niederländ. bakboord, die vom französ. Adjektiv bas "niedrig, unten" beeinflusst wurde: aus Frankreich stemmen wiederum span. babor, port, bambordo, italien. babordo. Im Englischen wurde bæcbord im Laufe des Mittelalters durch ladde-, lade-, latheboard verdrängt, daraus heute larbord, wörtl dt. "Ladebord" als Seite, auf der Fracht geladen wurde, weil sie zum Kai lag, wenn das Schiffssteuer an der rechten Bordwand angebracht war; ähnlich auch das gebräuchliche engl. "port side", "backboard". Grimm: bei niederdeutschen schiffern die linke hintere seite des schiffes, weil der steuermann, das ruder an der rechten hand haltend, den rücken nach der linken seite kehrt, nnl. bakboord, schw. bakbord, dän. bagbord (engl. larboard). ein unhochdeutsches wort, wie schon daraus erhellt, dasz bak rücke, womit es gebildet ist, hochdeutsch bach zu lauten hätte, bord aber bort. auch würde bort m. sein., NOBi: nederl. bakboord den skipsside man har bak seg (vender ryggen mot) når man holder styreåren ( jf. styrbord ), NEO: NEO; Hist.: sedan 1691; äldre bakbord; av nederl. bakboord, till bak 'rygg' (rorgängaren stod vid styrbords sida och vände ryggen åt babord), PNOE: fællesgermansk, DDO: oldnordisk
  bron: Bartz 2007 Becker-Christensen 2005 Dahlerup 1919-1956 Falk 1910-1911 Grimm 1854-1971 Kluge 2002 NEO 1995 NOBi (FuT, OOD, Kluge, Bartz, Grimm, NOBi, NEO, PNOE, DDO)
- ▾ Duits Backbord [linkerzijde van een schip]
  
  datering: 1651-1700
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: Kluge: Aus mndd. bacbort (nndl. bakboord, ae. bäcbord), eigentlich "Bord im Rücken" (s. Bord2 und vgl. g. *baka- n. "Rücken" in anord. bak, ae. bäc, afr. bek, as. bak, ahd. bah; Backe2). In alter Zeit war das Steuer auf der rechten Seite des Schiffes, so daß die linke hinter dem Rücken des Steuermanns lag. Eine Ausführliche Erklärung findet sich bei Goedel S. 33ff. Bartz: Jacob Grimm nennt das Wort im Deutschen Wörterbuch 1845 "unhochdeutsch", weil es nach den Lautgesetzen der Bachbort heißen müsse. In der dt. Schriftsprache seit dem 15. Jahrh. belegt, aus mittelniederdt. bacbort, niederländ. bakboord, schon altengl. bæcbord. Verwandt mit -> back, -> Bord, Gegenwort zu -> Steuerbord. Französ. babord beruht auf einer Entlehnung aus niederländ. bakboord, die vom französ. Adjektiv bas "niedrig, unten" beeinflusst wurde: aus Frankreich stemmen wiederum span. babor, port, bambordo, italien. babordo. Im Englischen wurde bæcbord im Laufe des Mittelalters durch ladde-, lade-, latheboard verdrängt, daraus heute larbord, wörtl dt. "Ladebord" als Seite, auf der Fracht geladen wurde, weil sie zum Kai lag, wenn das Schiffssteuer an der rechten Bordwand angebracht war; ähnlich auch das gebräuchliche engl. "port side", "backboard". Grimm: bei niederdeutschen schiffern die linke hintere seite des schiffes, weil der steuermann, das ruder an der rechten hand haltend, den rücken nach der linken seite kehrt, nnl. bakboord, schw. bakbord, dän. bagbord (engl. larboard). ein unhochdeutsches wort, wie schon daraus erhellt, dasz bak rücke, womit es gebildet ist, hochdeutsch bach zu lauten hätte, bord aber bort. auch würde bort m. sein.
  bron: Bartz 2007 Grimm 1854-1971 Kluge 2002 (Kluge, Bartz, Grimm)
- ▾ Esperanto babordo [linkerzijde van een schip] <via Frans>
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: baborde ‘aan bakboord’, babordano ‘iemand van de bakboordploeg’
  etymologie: Geleend via Fr bâbord met ondersteunende bronwoorden Du Backbord, Ru bakbort. De uitgang -o is standaard voor substantieven in Esp.
  bron: Cherpillod 2003 (Cherp)
- ▾ Ests pakpoord [linkerzijde van een schip]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  bron: Silvet 1980 (Thonus/Silvet)
- ▾ Fins baaburi, paapuuri [linkerzijde van een schip] <via Zweeds>
  
  datering: 1862 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  bron: Ginneken 1913-1914 Nurmi 1998 (Stjerncreutz, JvG, NSSK, SKP, TN (alleen paapuuri)
- ▾ Frans bâbord [linkerzijde van een schip]
  
  datering: 1484 (1451-1500)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: (FEW:) basbordès (1694), bâbordais (1803) 'bemanningslid dat deel uitmaakt van de bakboordwacht'; etc.
  etymologie: PR: néerl. bakboord `côté du dos', parce que le pilote manoeuvrait en tournant le dos au côté gauche; FEW: Ndl. bakboord ist zusammengesetzt aus bak 'rücken' und boord 'bord'. Es ist erst seit Kiliaan belegt, hat aber sicher schon früher existiert. Ags. baecbord kommt nicht in frage, weil es ziemlich früh verschwunden ist, eben- sowenig das von ML 872 vorgeschlagene ndd. backboord, da die maritimen beziehungen der Niederlande zu Frankreich viel enger waren. Es könnte auch anord. bakbord<->i in frage kommen; doch wäre es dann nicht recht verständlich, dass das wort im fr. nicht schon früher belegt ist. Die schreibung mit -as- (später mit -â-) beruht darauf, dass man im fr. im ersten teil des wortes das adj. bas zu erkennen glaubte. Das ist auch semantisch darin begründet, dass auf den kriegsschiffen das tribord für die offiziere reserviert ist, das bâbord der mannschaft zugewiesen ist. Der ndl. name erklärt sich daraus, dass der steuermann der linken seite des schiffes den rücken zukehrte. Aus dem fr. entlehnt it. babordo, kat. babort, sp. pg. babordo, bret. babours, bapours.L: on écrit, au xvii s., bas-bord par fausse étymologie
  bron: Dubois 1979 Robert 1993 Valkhoff 1949 Walter 1997 Wartburg 1928 (PRobert, Walter, Valkhoff, Larousse, FEW)
- ▾ Italiaans babordo [linkerzijde van een schip] <via Frans>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Fr. bâbord, dall'oland. bakboord 'bordo della schiena'.
  bron: Bolelli 1989 Morlicchio 2000 (Bolelli, LEI)
- ▾ Lets bakborts [linkerzijde van een schip]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: hol. bakboord
  bron: Trumpickaitė 2004 (A. Trumpickaitė)
- ▾ Litouws bakbortas [linkerzijde van een schip]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: ol. bakboord
  bron: Trumpickaitė 2004 (A. Trumpickaitė)
- ▾ Macedonisch bakbord [linkerzijde van een schip]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Širilova 2001 (Širilova)
- ▾ Noors babord [linkerzijde van een schip]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: nederl. bakboord den skipsside man har bak seg (vender ryggen mot) når man holder styreåren ( jf. styrbord )
  bron: NOBi (NOBi)
- ▾ Papiaments bakbort [linkerzijde van een schip]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: (Joubert PN)
- ▾ Pools bakburta [linkerzijde van een schip]
  
  datering: 1920 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: hol.bakboord "przód górnego pokładu"
  bron: Kopaliński 2007 (http://sjp.pwn.pl/haslo.php?; A.Bańkowski)
- ▾ Portugees bombordo [linkerzijde van een schip] <via Frans>
  
  datering: 1401-1500 (1401-1450)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Do fr. bâbord, deriv. do neerl. bakboord, com visível influência de BOM.
  bron: Boudens 1988 Cunha 1986 (Da Cunha, Boudens)
- ▾ Roemeens babord [linkerzijde van een schip] <via Frans>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Bantaş 1994 (Bantas)
- ▾ Russisch bakbórt [linkerzijde van een schip]
  
  datering: 1701-1725 (1701-1750)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Aus ndl. bakboord, nhd. Backbord, ndd. backbort, s. Meulen 24 ff., Croiset v.d.Kop IORJ. 15, 4, 24. VdMeulen:Bakboord. De linkerzijde van het schip, als men met het gezicht na voren staet. W. Russ. bákbord, báhbórt, babord. Hoewel alle woordenboeken het nog vermelden, is het woord thans in onbruik geraakt, vgl. V. : prezde tak nazyvalas' levaja storona sudna (vroeger heette zoo de linkerzijde van het schip). Zoo is ook het commando bá.kbort tegenwoordig vervangen door het eenvoudige na ïcoo (naar links).
  bron: Meulen 1909 Vasmer 1953-1958 (Vasmer, VdMeulen 1909)
- ▾ Schots babord, baburd †verouderd [linkerzijde van een schip] <via Frans>
  
  datering: 1501-1600 (1501-1550)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: F bâbord; cd. OE baecbord, ON bakbordi
  bron: CSD 1985 (CSD)
- ▾ Spaans babor [linkerzijde van een schip] <via Frans>
  
  datering: 1526 (1501-1550)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Del fr. babord, y éste del neerl. bakboord íd., compuesto de bak `trasero' y boord 'borda', porque el piloto estaba antiguamente situado a estribor.
  bron: Corominas 1983 (Corominas)
- ▾ Zweeds babord [linkerzijde van een schip]
  
  datering: 1691 (1651-1700)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: NEO; Hist.: sedan 1691; äldre bakbord; av nederl. bakboord, till bak 'rygg' (rorgängaren stod vid styrbords sida och vände ryggen åt babord)
  bron: NEO 1995 (NEO)
▾ bakeljauw [gedroogde kabeljauw]
zelfstandig naamwoord
thema: consumptie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Arabisch (MSA) bakalāh [gedroogde kabeljauw] <via Italiaans>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Wehr 1961 (Wehr)
- ▾ Baskisch bakailao [gedroogde kabeljauw (Gadus morhua)] <via Spaans>
  
  datering: 1653 (1651-1700)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bakailaoketari (1926) ‘boot voor de kabeljauwvangst’ en ‘kabeljauwvisser’ (Noord-Baskisch). Bij Lh zijn veel (regelmatige) afleidingen en samenstellingen te vinden zoals bakailauketa ‘overvloed aan kabeljauw’ en bakailauki ‘kabeljauwvlees’.
  etymologie: Lh geeft bakailau voor het Labourdijns en vergelijkt dit met het Spaanse bacalau. Azk 1 geeft bakailao voor het Guipuzcoaans en bakailo voor het Hoog-Navarrees. Sar 2 noemt bakailao zonder regionale specificatie. Omdat de eerste vermelding (1653) een Spaans-Baskisch leerboekje betreft en deze datering ouder is dan die voor bacaliau in het Frans (1721), lijkt het erop dat bakailao via het Spaans in het Spaans-Baskisch is opgenomen, en vandaar in het Labourdijns. De Spaans-Baskische vermeldingen in Azk 1 en de verwijzing bij Lh zouden deze aanname ondersteunen.
  bron: Azkue 1969 Lhande 1926 Sarasola 1984-1995 (Lh, Azk 1, Sar 2.)
- ▾ Berbice-Nederlands bakliau [gedroogde kabeljauw]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Kouwenberg 1993 (Kouwenberg 1993:562)
- ▾ Creools-Engels van de Maagdeneilanden bacalao [gedroogde kabeljauw, gezouten vis]
  
  datering: 1981 (1951-2000)
  status: ontlening onzeker
  bron: Valls 1981 (Valls 1981)
- ▾ Frans bacaliau †verouderd [gedroogde kabeljauw]
  
  datering: 1721 (1701-1750)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Zur entstehung dieses wortes s. KABELJAUW. Aus dem ndl. entlehnt.
  bron: Wartburg 1928 (FEW)
- ▾ Italiaans baccala [gedroogde kabeljauw] <via Frans>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Zingarelli 1999 (Zingarelli)
- ▾ Kroatisch bakalar [gedroogde kalbejauw] <via Italiaans>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Anić 2003 (Anić, Vladimir & Ivo Goldstein (2000), Rječnik stranih riječi, Zagreb, 2de druk.)
- ▾ Macedonisch bakalar [gedroogde kalbejauw] <via Italiaans>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Širilova 2001 (Širilova)
- ▾ Maltees bakkaljaw [gedroogde kabeljauw] <via Italiaans>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Aquilina 2006 (Aquilina)
- ▾ Noors bacalao [Spaans gerecht met klipvis of stokvis] <via Spaans>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: sp. bacalao (en salsa) , egtl. en omdanning av holl. kabeljan «stokkfisk»
  bron: NROi (NROi)
- ▾ Portugees bacalhau [gedroogde vis]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: etymologie onzeker
  bron: Cunha 1986 (Da Cunha)
- ▾ Saramakkaans bakajáu [gedroogde kabeljauw] <via Sranantongo>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Donicie 1963 (Donicie)
- ▾ Sarnami bacau [gedroogde kabeljauw]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Santokhi 2005 (Santokhi)
- ▾ Servisch bakalar [gedroogde kalbejauw] <via Italiaans>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Klajn 2006 (Klajn)
- ▾ Skepi-Nederlands bakliau [gedroogde kabeljauw, gezouten vis]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Robertson 1989 (Robertson 1989)
- ▾ Spaans bacalao [gedroogde kabeljauw]
  
  datering: 1519 (1501-1550)
  status: ontlening onzeker
  bron: Corominas 1983 (Corominas)
- ▾ Sranantongo batyaw (ouder: bákjáu) [zoute vis]
  
  datering: 1855 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  bron: Focke 1855 Woordenlijst S-N (Woordenlijst S-N, Fo)
▾ baken [vast merk dat vaarwater aangeeft]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1284;
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Azeri baken [boei] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Mahmud 2004 (Mahmud)
- ▾ Bulgaars baken [verankerd drijvend sein dat vaarwater aangeeft] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Milev 2005 (Milev)
- ▾ Deens båke [vast merk dat vaarwater aangeeft; radiobaken voor de luchtvaart]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Fries ; ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: Bagenkop = plaatsnaam: stad op eiland Langeland ( fra nederlandsk bakenkop 'båkehovedet' dvs. 'fremspringet med sømærket' af baken 'båke, sømærke' + kop 'hoved, fremspring i terrænet' )
  etymologie: OPRINDELSE: via ty. Bake fra oldfrisisk baken; måske af lat. bucina signalhorn.. Bang: van Noors!
  bron: Becker-Christensen 2005 Brüel 1993 Hårbøl 2004 Katlev 2000 Bang 1976 (Fremmedordbog, PNOE, Fremmed2, EO2, Bang, Törnqvist)
- ▾ Deens bavn [vuurbaken]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Fries ; ontlening onzeker
  etymologie: fra oldfrisisk b¤ken ¯ fællesgermansk *baukna- 'tegn' dannet af *bautaikna- 'lystegn' af *bau- 'lys' (af indoeuropæisk *bh¤w-, *bh@w- 'strålende, lys') + *taikna- (jf. tegn) . Jessen: Nederduits. Törnqvist: aus afries baken
  bron: Becker-Christensen 2005 Jessen 1883 Katlev 2000 (PNOE, EO2, EO, Jessen, Törnquist)
- ▾ Duits Bake [vast merk dat vaarwater aangeeft]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: Kluge: oft in nd. Wbb. verzeichnet, Mensinga, "Baken" is Nederlands in Eiderstedt
  bron: Mensinga 1880 (Kluge, Mensinga)
- ▾ Ests paak [vast merk dat vaarwater aangeeft]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  bron: Silvet 1980 (Thonus/Silvet)
- ▾ Frans bakène (dialect) [boei die de klippen in de Maas aangeeft]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Wartburg 1928 (FEW)
- ▾ Litouws bakenas [elk vast merk (ton, paal) dat het vaarwater markeert]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: ol. baken
  bron: Vaitkevičiūtė 2007 (V. Vaitkevičiūtė)
- ▾ Noors båk, båke [vast merk dat vaarwater aangeeft]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: BO: gj. lty fra gfris; FuT: das anord. und dän. wort ist aus dem fries. entlehnt, wovon auch mnd. bâke, 'marke, seezeichen, warte'(holl. baak) herstammt. Aus mnd. bâke stammt norw. baake, 'seezeichen'.
  bron: BO 2005 Falk 1910-1911 (BO; FuT)
- ▾ Oekraïens bákan, báken [(anker)boei] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Beloded 1970 (Beloded)
- ▾ Oost-Jiddisch bakens [vast merk dat vaarwater aangeeft] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Šapiro 1984 (RES)
- ▾ Pools bakan [ton of paal voor het markeren van het vaarwater]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Kopaliński 2007 (Wladyslaw Kopalinski)
- ▾ Russisch bákan, báken [(anker)boei]
  
  datering: 1720 (1701-1750)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Entlehnt aus ndl. baak, baken, nhd. Bake 'Land- marke, Richtzeichen der Seeleute', mnd. ba<^>ke (s. Kluge-Götze EW. 34), kaum schon aus mnd. baken, bakin neben bake, wie Croiset v.d.Kop IORJ. 15, 4, 15 annimmt. Siehe auch Matzenauer 101, Meulen 24 ff. VdMeulen :Baken. Baak of baken (want beide is in gebruik) is een teken, dat de droogten en platen de schippers aanwijst. WINSCH. Drijvend of vaststaand teken voor zeelieden om de plaatsen, waar vaarwaters lopen, aan te duiden. T. Russ. báken, báhan, báhon, balise. liet Russ. woord duidt slechts een drijvend teken aan. De vormen baken, öd/... staan in alle woordenboeken, daarnaast neen D. bakon.
  bron: Šanskij 1963 (Vasmer, Cernych, ESR, VdMeulen 1909)
- ▾ Zuid-Afrikaans-Engels baaken, beacon [vast merk te water, grenspaal]
  
  datering: 1796 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Du., beacon.
  bron: Silva 1996 (DSAE)
- ▾ Zweeds båk [vast merk dat vaarwater aangeeft]
  
  datering: 1633 (1601-1650)
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: fyrbåk
  etymologie: sedan 1633; av lågty. bake 'sjömärke; vårdkas'; besl. med eng. beckon 'teckna; vinka', beacon 'tecken; signaleld; fyr'. Törnqvist: aus afries baken
  bron: NEO 1995 Törnqvist 1977 (NEO, Törnqvist)
▾ bakenen [met bakens afzetten]
werkwoord
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Frans bak'ner (dialect) [een bepaalde gang graven]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bak'neûre etc.
  bron: Wartburg 1928 (FEW)
▾ bakje [kommetje; presenteerblaadje]
zelfstandig naamwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Ambons-Maleis baki [presenteerblaadje]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Clercq 1876 (FSA)
- ▾ Amerikaans-Engels bockey [kom gemaakt van een kalebas]
  
  datering: 1848 (1801-1850)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Du. bakje, dim. of bak, through, tray.
  bron: Carpenter 1908-1909 Clapin 1902 Craigie 1938-1944 (Craigie, Bartlett, Neumann, Clapin, Carpenter; OED2 (US); Schele de Vere, Van der Sijs 2009)
- ▾ Duits Backche (dialect) [kopje]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Teuchert: Und ndl. bakje "kopje" ist als backche sogar bis ins Moselfränkische gedrungen. (p. 144)
  bron: Frings 1966 (Frings)
- ▾ Indonesisch baki [presenteerblaadje]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Javaans baki (dialect) [dienblad]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: afkomstig van 'bakkie'
  bron: Hoogervorst (veldwerk T.Hoogervorst 2006)
- ▾ Madoerees baki [schenkblad, presenteerblaadje]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Het Madurees kent ook de vorm 'lampan'
  bron: Penninga 1936 (PH)
- ▾ Menadonees baki [presenteerblaadje]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Clercq 1876 (FSA)
- ▾ Papiaments baki [kom, trog]
  
  datering: 1844 (1801-1850)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: baki di eis (ijsla); baki di awa (waterbak); baki di laba tayó (afwasbak); baki di tayó (afdruiprek)
  bron: (Joubert PN, Conradi)
- ▾ Singalees bakki-ya [voorraadbak, bus]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: zie woordenlijst pp. 67-86
  bron: Sannasgala 1976 (Sannasgala)
- ▾ Soendanees baki [dienblad]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Coolsma 1913 (Cool1913)
▾ bakkeleien [bekvechten]
werkwoord ; datering: 1715;
thema: communicatie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens bakkeleje (dialect) [plagen, dwarszitten; afranselen]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Fries ; ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: barkelit=conflict, botsing
  etymologie: frisisk el. hollandsk bakkeleien
  bron: Jysk ordbog 1999 (Jysk Ordbog)
- ▾ Duits verbakelaien (dialect) [iets slechts doen]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Smet 83: Emsländischen
  bron: Schlüter 1952 Smet 1983 (Smet 83, Schlüter)
- ▾ Duits backeleien, backleien, backeläien †verouderd (dialect) [met elkaar vechten, afranselen; (meestal over kattekwaad of schade) begaan, plegen, aanrichten]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Schlüter: gegenüber dem Nl. ist die Bedtg. leicht verschoben. In ähnlicher Bedtg. bei Schönhoff 122, wo es auch als nl. Entlehnung hingestellt ist. - Dagegen stimmt die Bedtg. des Wortes in Ostfrsl., wo es früher bekannt war, mehr mit dem Nl. überein (s. Foerste 67).
  bron: Foerste 1938 (Foerste, Schlüter)
▾ bakken [braden]
werkwoord ; datering: 1276-1300;
thema: consumptie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Aucaans baka [braden]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Wakaman 1979 (Wakaman 78)
- ▾ Berbice-Nederlands baki [braden]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Kouwenberg 1993 (Kouwenberg 1993:562)
- ▾ Negerhollands bak [braden]
  
  datering: 1905 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  bron: Hesseling 1905 (Hesseling 1905)
- ▾ Noord-Sotho paka [braden]
  
  status: Ambigu: Afrikaans of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Jennings 1995 (KVW)
- ▾ Saramakkaans báka [braden]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Bakker (Bakker pc)
- ▾ Sarnami báká kare [braden]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: kare = doen
  bron: Santokhi 2005 (Santokhi)
- ▾ Sranantongo baka [braden]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Woordenlijst S-N (Woordenlijst S-N)
- ▾ Xhosa bhaka [braden]
  
  status: Ambigu: Afrikaans of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Jennings 1995 (KVW)
- ▾ Zoeloe bhaka [braden]
  
  status: Ambigu: Afrikaans of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Jennings 1995 (KVW)
- ▾ Zuid-Sotho baka [braden]
  
  status: Ambigu: Afrikaans of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Jennings 1995 (KVW)
▾ bakken [zakken voor examen]
werkwoord ; datering: 1924;
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Sarnami bak howe [zakken voor examen]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: howe = worden
  bron: Santokhi 2005 (Santokhi)
- ▾ Sranantongo bak [zakken voor examen]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Woordenlijst S-N (Woordenlijst S-N)
▾ bakker [iemand die beroepsmatig brood e.d. bakt]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1477;
thema: handel
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Creools-Portugees (Ceylon) baquer [iemand die beroepsmatig brood e.d. bakt]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Avram 2013 (Avram, Andrei A. (2013), ‘The Dutch lexical contribution to three Asian Portuguese Creoles’, in: PAPIA, São Paulo, 23, 1, 51-74.)
- ▾ Sarnami bákrimán [iemand die beroepsmatig brood e.d. bakt]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Santokhi 2005 (Santokhi)
- ▾ Singalees bakkara, bakkarē [iemand die beroepsmatig brood e.d. bakt]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: zie woordenlijst pp. 67-86
  bron: Sannasgala 1976 (Sannasgala)
- ▾ Sranantongo bakri [iemand die beroepsmatig brood e.d. bakt]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (SR)
▾ bakkerij [plaats waar brood wordt gebakken en verkocht]
zelfstandig naamwoord
thema: werk en industrie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Amerikaans-Engels bakery [plaats waar brood wordt gebakken en verkocht]
  
  datering: 1827 (1801-1850)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: perhaps after Du. bakkerij; in eng. 1857-; Bartlettzegt bij printery: Bakery, bindery, have long beenin use amongst us, and in New York even paintery and printery. In process of time a church may be called a preachery. ; CITAAT: 1827 For the year 1826... ten bakeries [employed] 28 hands; [...] 1923 I bought my luncheon at a different bakery every day.
  bron: Craigie 1938-1944 Sijs 2009a (Craigie, Neumann, Van der Sijs 2009)
- ▾ Singalees bēkariya [plaats waar brood wordt gebakken en verkocht]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Peeters 1975 Sannasgala 1976 (Peeters, Sannasgala 1975)
▾ bakoven [oven om in te bakken]
zelfstandig naamwoord
thema: werk en industrie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Amerikaans-Engels bake-oven [oven om in te bakken]
  
  datering: 1777 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Perhaps after Du. bakoven; This term is often used in the Westfor the simple word oven in a bakery. It is also applied to the iron bake-pan; in eng. 1886 dial.; CITAAT: 1777 A good two story brick-house,... [with] bake-oven, a cedar log barn, and stables [etc.]; [...] 1891 Without looking up from the eggs she was scrambling in the bake-oven of a few minutes before.
  bron: Craigie 1938-1944 Sijs 2009a (Craigie, Neumann, Van der Sijs 2009)
- ▾ Zuid-Afrikaans-Engels bakeoven [oven om in te bakken]
  
  datering: 1934 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Calque formed on Du. %ibakoven%i or Afk. %ibakoond%i oven.
  bron: Silva 1996 (DSAE)
▾ bakpaal [houten schop waarmee brood in de oven wordt gelegd]
zelfstandig naamwoord
thema: werk en industrie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Duits Backpåle (dialect) [houten schop waarmee brood in de oven wordt gelegd]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Brandenburg/Berlin Etym. zu ndl. bakpaal in gleicher Bedeutung.
  bron: Wiese 1996 (Wiese)
▾ bakpan [braadpan, koekenpan]
zelfstandig naamwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Amerikaans-Engels bake-pan [pan voor het bakken van brood en gebak]
  
  datering: 1790 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: cf. Du. bakpan; 1579 only; CITAAT: 1790 William Robinson....hath for sale....iron castings, consisting of tea kettles, bake pans, spiders, ....; [...] 1879 One of those flat-bottomed, three-legged, iron-covered vessels, which my reader will now recognize as the bake-pan, or Dutch oven.
  bron: Craigie 1938-1944 (Craigie, Neumann)
▾ bakpoeder [kunstmatig rijsmiddel]
zelfstandig naamwoord
thema: consumptie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch bakpuder [kunstmatig rijsmiddel]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Tswana bakapuêrê [kunstmatig rijsmiddel] <via Afrikaans>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Jennings 1995 (KVW)
▾ baks [(verouderd) slag]
zelfstandig naamwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Negerhollands baks [vuist]
  
  datering: 1926 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  bron: Josselin 1926 (djdj 1926)
▾ bakschol [platte vissoort]
zelfstandig naamwoord
thema: dierenrijk
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens bakskuld [gedroogde en gezouten vis, meestal schar]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: vist af nederlandsk bakschol dannet af bakken 'bage, tørre i solen' + schol 'rødspætte, flynder'. DDO: fra hollandsk bakschol egentlig 'bagt (ristet) rødspætte', jævnfør tysk Scholle 'rødspætte'
  bron: Becker-Christensen 2005 Katlev 2000 (PNOE, EO2, DDO)
▾ baksel [gebak]
zelfstandig naamwoord
thema: consumptie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Zweeds bakelse [zoete gebakjes]
  
  datering: 1650 (1601-1650)
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: sedan ca 1650; av lågty. backelse 'bakverk'; till baka
  bron: NEO 1995 (NEO)
▾ baksen [geschut of vaten heen en weer schuiven]
werkwoord ; datering: 1675;
thema: werk en industrie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens bakse [sjouwen, draaien, tuimelen]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: fPNOE: ra nederlandsk baksen 'rykke til højre og venstre', Hammerich 45: Nederlands
  bron: (PNOE, EO, EO2, Hammerich 45)
- ▾ Noors bakse [een zwaar object versjouwen, duwen]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Duits ; ontlening onzeker
  etymologie: BO: fra ty, 'tumle med'; FuT: ist d. backsen
  bron: BO 2005 Falk 1910-1911 (BO; FuT)
- ▾ Zweeds baxa [een zwaar object verplaatsen door te wrikken, draaien of tillen]
  
  datering: 1705 (1701-1750)
  status: Ambigu: Nederlands of Duits ; ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bax-inrättning; baxnings-anordning
  etymologie: sedan 1705; av nederl. baksen, ty. backsen med samma bet.; ev. besl. med baxna
  bron: SAOB 1898 (SAOB; NEO)
▾ baksmaat [iemand op een schip met wie men uit dezelfde bak eet]
zelfstandig naamwoord
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Duits Backsmaat [onderofficieren, zeesoldaten of matrozen die uit dezelfde bak eten]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Kluge See Soltau 1806=nl. baksmaat
  bron: Kluge 1911 (Kluge See)
▾ bakstag [naar achteren lopend stag op zeilschepen]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1612;
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens bagstag [naar achteren lopend stag op zeilschepen]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stefan (Stefan p.c.)
- ▾ Duits Backstag [naar achteren lopend stag op zeilschepen]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Eichler 1964 internet (internet, Eichler)
- ▾ Frans bastague, bastaque †verouderd [naar achteren lopend stag op zeilschepen]
  
  datering: 1838 (1801-1850)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Bakstag (ndl.) 'pardune'.
  bron: Wartburg 1928 (FEW, GRobert, Larousse, Valkhoff)
- ▾ Pools baksztag [naar achteren lopend stag op zeilschepen]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: nm.Baskstag "część olinowana'"
  bron: Kopaliński 2007 (Wladyslaw Kopalinski)
- ▾ Russisch bákštag [naar achteren lopend stag op zeilschepen]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Bakstag. Een touw, aan beide zijden van de nok van ecnig rondhout vastgemaakt en stijf gezet om het zijdelings te steunen. Ned. Wdb. lluss. bakstag, galhauban. De bakstagen heeten naar de rondhouten, die zij steunen-, de bakstagen van de steng heeten rondhouten, die zij steunen-, de bakstagen van de steng heetenstengebakstagen, Russ. sten'bakstagi, en worden naar de masten, waaraan zij zich bevinden, onderscheiden in voorstengebaksfagei/, Russ. forsten' bakstagi, grootst'eng eb akst ogen, Russ. grofst en boks logt, en krwisstengebakstagen, Russ. krjujssten bakstagi; de bakstagen van de bramsteng heeten brainbakstagen, Russ. brainbakstogi, en worden verdeeld in voorbramhakstagen, Russ. forbra-mbaksl agi, grootbro inbakstagen, Russ. grotbrambokstagi, en de vroeger zoo genoemde krtrisbrambokstagen, Russ. krjnjsbronibakstagi; de bakstagen van de bovenbramsteng dragen den naam van bovenbrariibaks togen, Russ. bombrambakstagi met dezelfde onderscheiding naar hunne masten , dus voorbocenbro»ubaksfag , Russ. forbombrambokstag , grootbovenbrombakstag, Russ. grotbombrambakstag, en de vroeger zoo genoemde kriiisbovenbrambokstag, Russ. krjvjsbomfyrambakstag. De bakstagen van den boegspriet, bij ons thans of eenvoudig bakstagen , of boegstagengenaamd, heeten Russ. vaterbaksfagi uit Dolk icaterbakstag, z. ald.; die van het verlengsel van den boegspriet, van het kluifhout, heeten Russ. utteg ar bakstagi uit Holl. uitlegger en bakstag, 'L. Uitlegger; die van het verlengsel van het kluif hout, van het jaagliout, noemen de Russen bom utleg ar 'bakstagi uit IJoll. bovenuit legger en bakstag, z. Uitlegger. De bakstagen van de gij. heeten Russ. gikabakstogi (D). Wat wij geerden noemen (de geerden dienen om de nok der gaffel te steunen tegen de zijdelingsche werking van de bezaan. P.M . blz. 22G), heet bij de Russen ernsbakstagi uit Holl. geerd en bakstag, z. Geerd. V. vermeldt ook nog topbakštagi uit Holl. top en bakstag, die op kleinere vaartuigen tot steun van mast en want dienen. Doch niet alleen rondhouten worden door de Russ. bakstagi gesteund, ook de schoorsteen wordt in bedwang gehouden door touwen van dien naam, de Fr. vertaling is in dit geval: haubans de cheminée. En de botteloefkrabbers of zoogenoemde strontstagen, die tot steun verstrekken aan de botteloef (stuk eikenhout, zijdelings uit het galjoen stekende en onder eene regeling daaraan bevestigd. Op den nok van de botteloef wordt de fokkehals uitgehaald bij het zeilen bij den wind. .., vgl. P. M. biz, 242) heeten bij de Russen eveneens bakstagi, haubans de minois. Russ. ba .../ beteekent ook: bakstagswind .), vent grand largue. W. zegt van de/en wind: een tamclijck harde wint, zoo, dat het touw de backstag, daer liet zeil. tegenkomt, stijfstaet en niet en labbert. De Russ. woordenboeken komen in hun definities van .Russ. hak-slar/, bakstagswind, overeen met wat T. zegt op bakstags-Aviud : wind, welke -15° meer achterlijk dan dwars, of' in de rigting der bakstagen inkomt. Hovendion kan Russ. bákxlag dan nog beteekenen: het varen niet bakstagswind (A., I.).).
  bron: Meulen 1909 (VdMeulen 1909)
- ▾ Zweeds bakstag [naar achteren lopend stag op zeilschepen]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: SAOB; jfr d. bagstag, t. backstag, eng. backstay. af holl. bakstag, af bak(…)o. stag
  bron: SAOB 1898 (SAOB)
▾ bakvis [meisje tussen 14 en 17 jaar]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1875;
thema: mensenwereld
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Fries bakfisk [meisje tussen 14 en 17 jaar]
  
  datering: 1946 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  bron: WFT 1984-2010 (WFT)
▾ bakvis [gebakken vis]
zelfstandig naamwoord
thema: consumptie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Negerhollands bakfes [gebakken vis]
  
  datering: 1926 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  bron: Josselin 1926 (djdj 1926)
▾ bakwerk [etenswaren van gebakken deeg]
zelfstandig naamwoord
thema: consumptie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens bagværk [etenswaren van gebakken deeg]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: vist nedertysk backwerk 'bagerlav, bagværk'
  bron: Becker-Christensen 2005 (PNOE, EO)
- ▾ Noors bakverk [iets wat gebakken is; koekjes]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: FuT: von mnd. backwerk
  bron: BO 2005 Falk 1910-1911 (BO; FuT)
▾ bal [rond voorwerp]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1240;
thema: sport en spel
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Ambons-Maleis balé [rond voorwerp; een rond voorwerp maken]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Supusepa 1998 (EDI)
- ▾ Balinees bal [rond voorwerp]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Veldwerk (Veldwerk Hinzler 2006)
- ▾ Baskisch bala [(geweer)kogel] <via Frans>
  
  datering: 1729 (1701-1750)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bala-zauria ‘kogelwond’
  etymologie: Volgens Lh algemeen Noord-Baskisch voor geweerkogel en van uitheemse herkomst, volgens Sar 2 meer in het algemeen ‘kogel’ voor een vuurwapen en zonder regionale specificatie. Bala is ook geattesteerd in het uitgestorven zuidelijke Hoog-Navarrees van Artzibar (Ar 3).
  bron: Lhande 1926 Sarasola 1984-1995 (Lh, Sar 2, Ar 3)
- ▾ Bretons boull [ballen] <via Frans>
  
  datering: 1499 (1451-1500)
  status: ontlening onzeker ; afleiding
  etymologie: 'ball (to play)' Fr. 'pelote', with schwaassimilated to the following vowel; lenition of initial consonant is due to the gender of the French word.
  bron: Deshayes 2003 (DEB)
- ▾ Deens balde, balle [bil; zacht, rond of gewelfd voorwerp; dotje doeken om mee te poetsen; baal gebruikt als verpakking]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: PNOE, EO2: fra nedertysk bale, bal 'balde, balle, bold', fællesgermansk *balla 'bold, kugle', indoeuropæisk *bholno- 'noget oppustet el. opsvulmet'
  bron: Becker-Christensen 2005 Dahlerup 1919-1956 Katlev 2000 (PNOE, EO2, OOD)
- ▾ Frans balle [baal]
  
  datering: 1268 (1251-1300)
  status: frankisch ; ontlening onzeker
  etymologie: PR: frq. *balla, cf. déballer, emballer
  bron: Dubois 1979 Robert 1993 (PRobert, Larousse)
- ▾ Gimán bal [rond voorwerp]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Teljeur 1978-1980 (Telj2005)
- ▾ Indonesisch bal [rond voorwerp]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bal-balan = voetbalspel
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Jakartaans-Maleis bal [klein rubber balletje bij het bikkelspel]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Chaer 1976 (CHAER)
- ▾ Javaans bal [rond voorwerp; sein (langs spoorweg); elektrische gloeilamp, peer]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: balbalan=voetballen
  bron: Pigeaud 1989 (Pigeaud)
- ▾ Javaans baleces (dialect) [(teel)ballen]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: geheimtaal der homo's
  bron: Veldwerk Hoogervorst (Veldwerk T.Hoogervorst 2006)
- ▾ Madoerees ēbbal [rond voorwerp]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Safioedin 1977 (ASIS)
- ▾ Maltees balla [baal] <via Frans>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Aquilina 2006 (Aquilina)
- ▾ Menadonees bal [rond voorwerp]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Warokka 2004 (DJERY)
- ▾ Minangkabaus ban [rond voorwerp; ballon]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Moussay 1995 (Moussay)
- ▾ Noors ball [rond voorwerp]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: FUT: = mnd. bal (holl. bal)
  bron: BO 2005 Falk 1910-1911 (BO; FuT)
- ▾ Papiaments balchi (di karni), balchi (di piská) [gehaktbal, visbal]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: (Joubert PN)
- ▾ Papiaments bala [rond voorwerp; kogel]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Joubert 1999 (Joubert)
- ▾ Saramakkaans balí [rond voorwerp]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Donicie 1963 (Donicie)
- ▾ Sarnami bál [rond voorwerp]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Santokhi 2005 (Santokhi)
- ▾ Singalees bola(ya) [rond voorwerp]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Portugees ; ontlening onzeker
  bron: Peeters 1975 Sannasgala 1976 (Peeters, Sannasgala 1975: 260)
- ▾ Sranantongo bal [rond voorwerp; testikel]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (SR)
- ▾ Surinaams-Javaans bal [voetbal]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: balbalan = speelbal, voetballen, main bal = voetballen
  etymologie: main = spelen
  bron: Vruggink 2001 (Hein)
▾ bal [danspartij]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1643;
thema: kunst
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Creools-Engels van de Maagdeneilanden bal [danspartij] <via Negerhollands>
  
  datering: 1981 (1951-2000)
  status: ontlening onzeker
  bron: Valls 1981 (Valls 1981)
- ▾ Negerhollands bal [danspartij]
  
  datering: 1926 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  bron: Josselin 1926 (djdj1926)
- ▾ Singalees bāl [danspartij]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: zie woordenlijst pp. 67-86; komt alleen voor in samenstellingen
  bron: Sannasgala 1976 (Sannasgala)
- ▾ Sranantongo bal [danspartij]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (Prisma S-N 2005)
▾ bal masqué [gemaskerd bal]
zelfstandig naamwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Sranantongo barmaskei [gemaskerd bal]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Woordenlijst S-N (Woordenlijst S-N)
▾ balanceren [zich in evenwicht houden]
werkwoord ; datering: 1734;
thema: sport en spel
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch balansir [zich in evenwicht houden]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
▾ balans [weegschaal; evenwicht; rekeningoverzicht]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1294;
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch balans [weegschaal; evenwicht; rekeningoverzicht]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Menadonees balans [evenwicht]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bakubalans = in evenwicht met elkaar
  bron: Warouw 1985 (MSW)
- ▾ Singalees balansa(ya) [weegschaal]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Portugees ; ontlening onzeker
  bron: Peeters 1975 Sannasgala 1976 (Peeters, Sannasgala 1975: 260)
- ▾ Surinaams-Javaans balans [evenwicht]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: mbalans = balanceren, in evenwicht brengen of houden, in overwegong nemen, erover nadenken
  bron: Vruggink 2001 (Hein)
▾ balbreuk [hernia bij de mannelijke teelballen]
zelfstandig naamwoord
thema: wetenschap
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Creools-Engels van de Maagdeneilanden bomancoo, bamacoo, babancoo [hernia bij de mannelijke teelballen] <via Negerhollands>
  
  datering: 1951-2000
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Valls 1981: 'banbanku' in Dutch Creole and sometimes incorrectly defines as 'Penis Erectus'
  bron: Valls 1981 (Valls 1981)
▾ baldadig [roekeloos, uitgelaten]
bijvoeglijk naamwoord ; datering: 1732;
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Fries baldadich [brooddronken, straatschenderij plegend]
  
  datering: 1897 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  bron: WFT 1984-2010 (WFT)
- ▾ Papiaments baldadi (ouder: baldade) [roekeloos, uitgelaten, stout]
  
  datering: 1875 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Uit: Ewijk p.12
  bron: (Joubert PN, Ewijk)
▾ balein [walvisbaard]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1778;
thema: dierenrijk
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Duits Balin (dialect) [staafje]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Schlüter 1952 (Schlüter)
- ▾ Papiaments balein [dun veerkrachtig stangetje]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: (Joubert PN)
- ▾ Soendanees baling [korsetversteviging van walvisbaard]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Coolsma 1913 (Cool1913)
▾ balg [geul tussen zandgronden in laag water]
zelfstandig naamwoord
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens balg(e) [geul tussen zandgronden in laag water]
  
  datering: 1695 (1651-1700)
  status: Ambigu: Nederlands of Fries ; ontlening onzeker
  etymologie: < hollandsk og frisisk balg(e) og lign
  bron: Dahlerup 1919-1956 (OOD)
▾ balg [afgestroopte huid; leren zak]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1288;
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Engels blague [bluf, boerenbedrog] <via Frans>
  
  datering: 1801-1900 (1801-1850)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: F., prob.of LG.origin (cf.LG. blagen blow oneself out).
  bron: Onions 1983 (ODEE)
- ▾ Esperanto blagi [voor de gek houden] <via Frans>
  
  status: ontlening onzeker ; afleiding
  afleidingen en samenstellingen: blago ‘grap, gekheid’
  bron: Cherpillod 2003 (Cherp)
- ▾ Frans blague [tabakszakje; (fig.) opgeblazen zaak, grap, stommiteit]
  
  datering: 1721 (1701-1750)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: blaguer, blagueur, euse; L: blabla(ba) van blaguer, ou formation onomat. exprimant le bavardage incessant (volgens PR alleen laatste)
  etymologie: PR 1993: du néerl. balg `enveloppe'; PR 1990: du néerl. blagen `se gonfler'; FEW: Ndl. balg bedeutet 'abgezogene haut eines tieres, besonders von einem vogel', sodann 'ledersack' (so auch ahd. balg). Da die tabakbeutel zuerst aus den kröpfen von pelikanen (so 1722-1758), sodann aus solchen häuten oder aus der harnblase (besonders von schweinen) gemacht waren, passt blague semantisch sehr gut zum ndl. wort. Der grund der entlehnung wird wohl darin liegen, dass die Niederlande viel zur verbreitung der rauchsitten beigetragen haben. Die umstellung -al- zu -la- erklärt sich wohl daraus, dass -alg ein sehr seltener wortausgang ist, der sich nur bei gelehrten wörtern findet, wie algue. Aus dem fr. entlehnt piem. blaga 'tabaksbeutel'. 2 ist eine semantische übertragung von 1. Sie erklärt sich daraus, dass der tabaksbeutel aufgebläht aussieht und sein inhalt ihn nicht ausfüllt. Aus dem fr. entlehnt d. blagieren 'grosssprecherisch auftreten', e. blague 'humbug', gen. blagâ 'grosssprecherisch tun', piem. blaghè.
  bron: Dubois 1979 Robert 1993 Walter 1997 Wartburg 1928 (PRobert, Walter, Larousse, FEW)
- ▾ Italiaans blagueur [opschepper] <via Frans>
  
  status: ontlening onzeker ; afleiding
  bron: Zingarelli 1999 (Zingarelli)
- ▾ Noors balg [zwaardschede]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: mnty. balch , ty. balg (sm. ord som belg, gno. belgr, helflådd dyreskinn; sekk )
  bron: NROi (NROi, NOBi)
▾ balie [grote tobbe]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1461;
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens balje [tobbe; plank]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Arnesen: Nederlands, want Duits heeft dit ook van Nederlands, PNOE: nedertysk balge, ballige ¯ fransk baille ¯ muligvis af vulgærlatin *b¤jula 'vandbeholder' svarende til b¤julus (aquae) '(vand)bærer' , Hammerich 45: Nederlands, Hammerich: Ogsaa det almindelige Ord for Sømandens Rengøringsværktøj Svaber er - næppe tilfældigt - hollandsk, og ligeledes Pøs og Balje, samt Slange i Betydningen »Vandslange«, OOD: fra glholl. baelge, bailge, balgie ofl., jf. holl. balie, rækværk, skranke, kampplads, af oldfr. bail(e), af uvis oprindelse; foræld.) Kluge: Lehnwort aus nl. balie. Bartz: aus niederländ. balie, zu französ. baillie, daher auch erloschenes engl. bail und galloroman. *bajula.
  bron: (Arnesen, PNOE, DDO, Hammerich 45, OOD, Kluge, Bartz, Schlüter)
- ▾ Duits Balje, Balge [tobbe]
  
  datering: 1627 (1601-1650)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Kluge: Lehnwort aus nl. balie. Bartz: aus niederländ. balie, zu französ. baillie, daher auch erloschenes engl. bail und galloroman. *bajula.
  bron: Bartz 2007 (Kluge, Bartz)
- ▾ Duits Balifatt (dialect) [grote tobbe, grote (was)mand]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Im Gebiet von Borken bis Oeding habe ich es mehrfach gehört (…) Die grosse Zahl der Belege in den Wörterbüchern und die Unterschiede in den Formen lassen schwer eine Klarheit gewinnen. Vgl. D-K, Schönhff, BrWb, Mensing, Berghaus, Dwb, L-B. Etym. gehen beide Wörter auf frz. baillie zurück. Ist vielleicht Balge im Westm. das ältere Wort, während Bali aus dem NL. entlehnt worden ist? Einen Fingerzeig für die Herkunfst könnte eine Notis aus dem Nl. Wdb. geben: Het linnengoed wordt gewasschen in de balie (opgegeven als in Overijsel gebruikelijk). Ferner bedeutet nl. balie in übertragenem Sinne: groote mand, meest voor linnengoed (die Bedtg. "grosser Korb" auch wohl in Ramsdorf). Gleich anderen mit der Textilindustrie zusammehängenden Wörtern kann auch das nl. balie übernommen sien. Dann ist auch das Nebeneinder un die Bedeutungsdifferenzierung der beiden westm. Wörter klar.
  bron: Schlüter 1952 (Schlüter)
- ▾ Noors balje [tobbe, kuip]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: BO: gj. lty fra fr; FuT: aus mnd. ballie, balge (holl. balie mit vb. balien, wovon engl. bail oder bale, "ein boot ausschöpfen'), das wieder aus frz. baille, 'ballie' = ital. baglia beruht.
  bron: BO 2005 Falk 1910-1911 Arnesen (BO; FuT, Arnesen)
- ▾ Pools balia [grote tobbe, kuip]
  
  datering: 1701-1800 (1701-1750)
  status: Ambigu: Nederlands of Duits ; ontlening onzeker
  etymologie: nm.dial.balje, hol.balie "naczynie do prania"
  bron: Bańkowski 2000 (A.Bańkowski)
- ▾ Zuid-Afrikaans-Engels balie [tobbe, vat] <via Afrikaans>
  
  datering: 1955 (1951-2000)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: botter-, melk, milking, pekel-, teegoed-, trap-, voete-, waterbalie.
  bron: Silva 1996 (DSAE)
▾ balie [toonbank, rechtbank]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1290;
thema: handel
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Duits Balje †verouderd (dialect) [rechtbank]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Foerste 1938 (Foerste)
- ▾ Fries baalje [toonbank, rechtbank]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Århammar 2003 (Arhammar)
▾ Balinees [taal of inwoner van Bali]
zelfstandig naamwoord
thema: mensenwereld
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Engels Balinese [taal of inwoner van Bali]
  
  datering: 1820 (1801-1850)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: f. Bali + -ese after Du. Balinees.
  bron: OED2 1989 (OED2)
▾ baljuw [ambtenaar belast met rechtspraak]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1237;
thema: overheid
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Javaans bliyo [hoofd der politie]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Pigeaud 1989 (Pigeaud)
▾ balk [stuk hout]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1064;
thema: kunst
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Ambons-Maleis balak [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Prick 1906 (Prick 1906)
- ▾ Atjehnees balò' [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Djajadiningrat 1934 (RA)
- ▾ Balinees balok [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Veldwerk (Veldwerk Hinzler 2006)
- ▾ Frans bau [dekbalk]
  
  datering: 1200 (1151-1200)
  status: frankisch ; ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bauquière
  etymologie: PR: a. fr. balc, du, frq. *balk `balk', puis bauch
  bron: Dubois 1979 Robert 1993 (PRobert, Larousse)
- ▾ Gimán balak [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: um balak=huis met palen gemaakt van balken ipv ronde boomsammen
  etymologie: um=huis
  bron: Teljeur 1978-1980 (Telj2005)
- ▾ Indonesisch balak, balok [stuk hout; blok; chevron; gebakken cassave; (Bahasa Prokem) bril, militair onderscheidingsteken, hoeveelheid morfine (1030 gram)]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: balokan = per balk, per blok; baar, staaf
  bron: Rahardja 1989 Stevens 2004 (S&S-T2004; RCL1989)
- ▾ Jakartaans-Maleis balken [onbewerkt rond hout]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Chaer 1976 (CHAER)
- ▾ Javaans balok [vierkant gezaagd stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Pigeaud 1989 (Pigeaud)
- ▾ Keiëes ballak [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Geurtjens 1921 (Geurtjens)
- ▾ Kupang-Maleis balok [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Clercq 1876 (FSA)
- ▾ Madoerees balu', balo' [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: ēmbalo' (dialect Bangkalan: malo') = iets van een balk voorzien
  etymologie: dialect Bangkalan: balūk
  bron: Kiliaan 1904 (PH, KIL)
- ▾ Makassaars bâló [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bâló-bâló = balkje, dôé-bâló = soort van munt (verouderd)
  bron: Cense 1979 Matthes 1885 (BF, Cense, A.A. (1979), Makkasaars-Nederlands woordenboek, ’s-Gravenhage.)
- ▾ Menadonees balk [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: kapala balk = districtshoofd
  etymologie: kapala = hoofd
  bron: Clercq 1876 (FSA)
- ▾ Minangkabaus baluak [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: pambaluakan = het deel van de boom dat er af wordt gehaald teneinde een balk te krijgen
  bron: Moussay 1995 (Moussay)
- ▾ Negerhollands balk [stuk hout]
  
  datering: 1905 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  bron: Hesseling 1905 (Hesseling 1905:201)
- ▾ Nias balok [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Lafeber 1922 (Lafeber)
- ▾ Oekraïens bálka [groot stuk hout] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Beloded 1970 (Beloded)
- ▾ Papiaments balki [stuk hout]
  
  datering: 1844 (1801-1850)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: kou balki - orale bevrediging van de vrouw
  etymologie: "Si balki di kas kai, kas ta pèrdè forsa" - Als het hoofd van het gezin sterft, gaat het gezin uit elkaar. Uit: Hendrikse-Rigaud1994, p.18
  bron: (Joubert PN, Conradi, Marugg, Hendrikse-Rigaud1994)
- ▾ Pools belka [stuk hout]
  
  datering: 1501-600 (1501-1550)
  status: Ambigu: Nederlands of Duits ; ontlening onzeker
  etymologie: nm.balk, hol. balk "belka"
  bron: Kopaliński 2007 (A.Bańkowski; http://sjp.pw.pl/lista.php?)
- ▾ Rotinees balok [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Jonker 1908 (JCG)
- ▾ Russisch bálka [stuk hout]
  
  datering: 1435 (1401-1450)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Zur zeit Peters: bálka und balak, s. Smirnov 53. Die übliche Herleitung aus ndl. balk, bzw. nhd. Balken (z.B. bei Smirnov a.a.O.) scheitert an dem ältesten Beleg (s. Croiset v.d.Kop IORJ. 15, 4, 13) und man muss das Wort auf mnd. balke, dass. (s. Sch.-L. 1, 145) zurückführen. VdMeulen:Balk. 1. boom, daar de takken en wortels afgenaaid sijn en voorts vierkant gemaakt is: te scheep sij n der verscheide naamen van balken . . . WINSOU. Hij YV. komen scheepshal kon lierhaaldelijk voor, b. v. op biz. (57, GS, 70, 75, 7s (van de balcken). In de zcemanswoordenboeken van V. eu .. vindt men Russ. bulka; .). vertaalt: bau, ba irot (nom, donne a, chacune des poutres qui soutiennent les planchers on ponts du navire; les barrots sont moins gros que les baux, aveo lesquels ils concourent a porter les planchers du navire). In A. en !). staat deze beteekcnis van Russ. báll-. niet (in de bet. dekbalk is het volgens V. sedert de 1 S(! eeuw geheel verdrongen door Russ. bims uit de Ihig. plur. beains), maar wel de in Archangel gebruikelijke van: sest, utvcrzdennyj vnútri karbasa poperek ego dna, ctoby grebcy mogli v nego upiratsja nogami cilja oblcgcenija grebli (stang, bevestigd binnen in een karbas 2) dwars over den bodem, opdat de roeiers daarop met de voeten kunnen steunen en zoo lichter roeien). In de eerste plaats echter vermelden deze woordenboeken Russ. bál ka als: brus, ukreplennyj koncami v dve protivopoložnyja steny simonija ; osnovanie kryši, v kotoroni derzatsja stropila, (balk, bevestigd niet, de einden in twee tegenover elkaar liggende wanden van een gebouw; grondslag voor het dak, waarin de daksparren vatten) en leiden het woord in beide genoemde gevallen van Ilgd. balken af. Dit nu is zeker onjuist, waar Russ. balka een soheepsbalk beduidt; niet alleen als simplex, maar ook in verschillende samenstellingen als: kraanbalk, penterbalk, sloepbalk, katbalk, vischbalk, enz. hebben de Russen het woord uit het Iloll., z. deze art. Het komt mij zelfs meer dan waarschijnlijk voor, dat ook waar bálka dakbalk beteekent, dit het Holl. balk is, zoowel om den vorm (llgd. balken moest ook Russ. balken worden, vgl. Russ. baken uit Holl. baken) als om de beteekenis. x) Hoeft er in liet Holl. misschien een afkorting baksta;/, baksla;/s, waaraan Russ. báksta;/ ontleend zou kunnen zijn, naast bakstagswind bestaan, zooals voor topzeilswind ook topzeils voorkomt? Vgl. voor dit laatste: Journ. v. WASSENALU OJÍDÁM, 27 Oct. 1(559: smorgens de wind z. ten westen, woey een stijff topseyls. smorgens de wind z. ten westen, woey een stijff topseyls. ") Boot in het goevernenicnt Ärehangel. Wat dit laatste betreft, zou het niet het eenige voorbeeld zijn van een woord, dat door de Rnss. timmerlieden van de Rass. zeelui is overgenomen, z. Barghout. Ook in Archangel, waar het woord gewoonlijk baláka luidt, zijn de beteekenissen dekbalk en dakbalk nauw verbonden, vgl. de verklaringen van bal álx a in Arch.: 1. bims,balka, na kotoroj steletsja paluba sadna. 2. balka,, na kotoroj steletsja potolok v izbe. (1. balk, Avaarover het dek van een schip wordt gelegd. 2. balk, waarover de zoldering in een hut wordt gelegd). In het Lexicon van nieuwe Avoorden van PETER DEN GROOTE staat halka zonder verklaring. I). geeft nog een dialectisch subst. bálfina, oskolok cioski? (spaander, splinter, van een plank); A. en 1). hebben beiden het adj. bálocn/yj.
  bron: Meulen 1909 Vasmer 1953-1958 (Vasmer, VdMeulen 1909)
- ▾ Saramakkaans báíki [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Donicie 1963 (Donicie)
- ▾ Sarnami barki [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Santokhi 2005 (Santokhi)
- ▾ Singalees bālka-ya, balka-ya [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: zie woordenlijst pp. 67-86
  bron: Sannasgala 1976 (Sannasgala)
- ▾ Soendanees balok [stuk hout]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Coolsma 1913 (Cool1913)
- ▾ Sranantongo barki, balk [stuk hout]
  
  datering: 1783 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  bron: Focke 1855 Woordenlijst S-N (Woordenlijst S-N, Schu, Fo)
- ▾ Surinaams-Javaans baleg, balok [houtblok]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Vruggink 2001 (Hein)
▾ Balkan [landstreek in Zuidoost-Europa]
zelfstandig naamwoord
thema: mensenwereld
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch Balkan [landstreek in Zuidoost-Europa]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: balkanisasi = balkanisatie
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
▾ balken [hard schreeuwen (van mensen of dieren)]
werkwoord ; datering: 1704;
thema: zintuiglijkheden
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Engels balk †verouderd [vissersboten de richting van een school vissen aangeven]
  
  datering: 1603 (1601-1650)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: prob. a. Du. balk-en to bray, bawl, shout, cogn. with OE. baelcan to shout, vociferate (which would itself have given balch).
  bron: OED2 1989 (OED2)
▾ balkenbrij [gerecht gemaakt van slachtafval van varkens]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1898;
thema: consumptie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Amerikaans-Engels balkenbry (dialect) [gerecht gemaakt van slachtafval van varkens]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: in Michigan
  bron: Cassidy 1985 Mencken 1937-1948 Sijs 2009a (Mencken Sup. I, DARE, Van der Sijs 2009)
▾ balkon [open uitbouw van huis; balustrade; galerij in theater; stationsperron]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1663;
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch balkon [open uitbouw van huis; balustrade; galerij in theater; stationsperron]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Menadonees balkon [open uitbouw van huis]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Warouw 1985 (MSW)
- ▾ Papiaments balkon [open uitbouw van huis]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Spaans ; ontlening onzeker
  bron: (Joubert PN)
- ▾ Sranantongo barkon [open uitbouw van huis]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (SR)
- ▾ Surinaams-Javaans balkong [open uitbouw van huis; terras] <via Sranantongo>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Vruggink 2001 (Hein)
▾ ballade [episch zangstuk]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1509;
thema: muziek
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch balada [episch zangstuk]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
▾ ballast [last]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1390;
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Azeri ballast [last] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Mahmud 2004 (Mahmud)
- ▾ Bulgaars balast [last, ook overdrachtelijk]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Milev 2005 (Milev)
- ▾ Deens ballast [last; ervaring]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: EO: en ssg. af det fra det mnty. lånt "last" (byrde) og uvist førsteled, der snarest er adj "bar", dvs. "tom". Ordet er sikker oprindelig nty. og mnty. ballast er da lånt tidligst i uassimileret form til nord., senere optræder det også i holl., eng. som "ballast". EO2: ældre "barlast" af bar + last, eller: ordet kan dog også stamme fra NEDERLANDSK "ballast". Fremmed2: vistnok fra ty.; 1. led kan være bar (adj.) tom (uden ladning) el. ty. bal dårlig, unyttig, 2. led byrde. OOD: vist laant fra mnt. ballast. Jessen, OOD, FuT: waarschijnlijk uit Nederduits. Smet 83: "… und die Wörterbücher sprechen sich nicht einmal darüber aus, ob "stokvisch" und "ballast" über Norddeutschland nach dem Westen gelangt oder den umgekehrten Weg gegangen sind., Kluge: Entlehnt aus mndl. ballast "das Gleichgewicht von Schiffen sicherndes Gewicht (in Form von Sandsäcken)". Das Wort ist nicht sicher erklärt. Man vermutet im zweiten Bestandteil -last die Entsprechung zu nhd. Last, da die frühe Entlehnung ins Französische last, lest lautet; der erste Bestandteil wird sowohl mit bar "rein, bloß" in Verbindung gebracht (d.h. "eine Last um der Last willen") als auch mit nndl. bal- "schlecht" (d.h. "die Last ohne Handelswert"). Vielleicht liegt in nschw. barlast (eigentlich "bloße Last") die ursprüngliche Form vor. Smet 83: "… und die Wörterbücher sprechen sich nicht einmal darüber aus, ob "stokvisch" und "ballast" über Norddeutschland nach dem Westen gelangt oder den umgekehrten Weg gegangen sind.
  bron: Dahlerup 1919-1956 Goedel 1902 Hårbøl 2004 Katlev 2000 Kluge 2002 Nielsen 1989 Smet 1983 (EO, EO2, Fremmed2, OOD, Smet 83, Kluge, Goedel)
- ▾ Duits Ballast [last]
  
  datering: 1442 Goedel S. 47 (1401-1450)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Kluge: Entlehnt aus mndl. ballast "das Gleichgewicht von Schiffen sicherndes Gewicht (in Form von Sandsäcken)". Das Wort ist nicht sicher erklärt. Man vermutet im zweiten Bestandteil -last die Entsprechung zu nhd. Last, da die frühe Entlehnung ins Französische last, lest lautet; der erste Bestandteil wird sowohl mit bar "rein, bloß" in Verbindung gebracht (d.h. "eine Last um der Last willen") als auch mit nndl. bal- "schlecht" (d.h. "die Last ohne Handelswert"). Vielleicht liegt in nschw. barlast (eigentlich "bloße Last") die ursprüngliche Form vor. Smet 83: "… und die Wörterbücher sprechen sich nicht einmal darüber aus, ob "stokvisch" und "ballast" über Norddeutschland nach dem Westen gelangt oder den umgekehrten Weg gegangen sind.
  bron: Goedel 1902 Kluge 2002 Smet 1983 (Kluge, Goedel, Smet 83)
- ▾ Engels ballast [last ter stabibilisatie van een schip]
  
  datering: 1530 (1501-1550)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: ballast-getter, -heaver; ballast-bag, -boat, -engine, -lighter, -train, -wagon. ballast-fin U.S.; ballast-man, ballast-office, ballast-ports, ballast-shovel
  etymologie: Probably < either Middle Low German ballast (2nd half of the 14th cent.), Dutch ballast (1399), or Middle French ballast (1375; 1416-18 as balast; French ballast), all perhaps ultimately of Scandinavian origin. Equivalent forms are found in many European languages in the late medieval period, probably disseminated by maritime and trade contacts in the Baltic associated with the Hanseatic League. With the forms cited above, compare German Ballast (14th cent.; probably < Middle Low German), Old Swedish barlast (c1400; compare earlier barlastadh loaded with ballast (a1352), Swedish barlast; also ballast (15th cent.)), Norwegian ballast, Old Danish barlast (1443; Danish ballast), post-classical Latin ballastrum (1444 in a British source), ballastum (1462 in a British source), Spanish balastro (19th cent.; < English). The priority among these words and the relationships between many of them are unclear. Although many are close in date, the earliest attested appears to be the participial form corresponding to Old Swedish barlast (see above: probably < bar mere (see BARE adj.) + last load, cargo: see LAST n.2), with -rl- becoming -ll- by assimilation, and this is often interpreted as the ultimate etymon. However, it has conversely been suggested that the original coinage was Middle Low German ballast (see above), etymologized < bal bad (see BALE adj.) + last load, cargo (see LAST n.2), the Scandinavian forms in bar- being interpreted as folk-etymological, although this does not appear to be supported by the recorded chronology.
  bron: Onions 1983 (OED3, ODEE)
- ▾ Esperanto balasto [last] <via Duits>
  
  datering: 1889 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: balasti ‘ballast laden’, senbalastigi ‘ballast lossen’
  etymologie: geleend via Du Ballast met ondersteunende bronwoorden Eng, Fr en Ru ballast. De uitgang -o is standaard voor substantieven in Esp.
  bron: Cherpillod 2003 Vilborg 1989-2001 (Cherp; Vil 1)
- ▾ Frans ballast [last op een schip]
  
  datering: 1375 (1351-1400)
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: ballaster, ballastage, ballastière
  etymologie: PR: mot scand., par le moy. bas. all.; bet. 1: 1840 empr. à l'angl.V: wrsch. ned., deels uit eng., in later tijd, nl. 1. (< eng.) stenen onder een spoorweg; 2. mar. afk. van water-ballast FEW: zie FEW tot noot 5. Fr. ballast stammt also nicht aus dem englischen, wie DG, Br3, 223 und Kuhn 199 annehmen. Hingegen ist es nicht ausgeschlossen, das das wort durch mndl. vermittlung ins fr. gelangte (Valkh 53 vermutet einen mndl. ursprung des wortes, was in dieser form auch unrichtig ist); allerdings weist Schröder loc. cit. darauf hin, dass das wort offenbar auch im mndl. langsam fuss zu fassen vermochte und vor dem 16.jh. kaum belegt ist, wohl ebenfalls als spezifischer ausdruck der Hanse, wie aus der flandr. ballastordnung von 1408 im Hansischen Urkundenbuch (bd.5, nr.853) hervorgeht.
  bron: Robert 1993 Wartburg 1928 (PRobert, Valkhoff, FEW)
- ▾ Indonesisch balas [last]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Javaans bales [last]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Pigeaud 1989 (Pigeaud)
- ▾ Kroatisch balast [last, ook overdrachtelijk] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Anić 2003 (Anić, Vladimir & Ivo Goldstein (2000), Rječnik stranih riječi, Zagreb, 2de druk.)
- ▾ Litouws balastas [zwaar materiaal waarmee een schip wordt belast voor stabiliteit; onderlaag ter versteviging van een spoorbaan] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: vok. Ballast
  bron: Vaitkevičiūtė 2007 (V. Vaitkevičiūtė)
- ▾ Macedonisch balast [last, ook overdrachtelijk]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Širilova 2001 (Širilova)
- ▾ Madoerees balas [last ter stabilisatie van een schip]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Kiliaan 1904 (KIL)
- ▾ Noors ballast [last]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: BO: lty, bal- kanskje bar, dvs, 'uten last'; FuT: das wort is wahrscheinlich nd. ursprungs und gehört zu mnd. bal, 'schlecht, unnütz'(siehe balstyrig). Die abweichenden formen sind in diesem falle durch volksetymologi entstanden.
  bron: BO 2005 (BO)
- ▾ Oekraïens ballast [zwaar materiaal waarmee een schip wordt belast voor stabiliteit] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Beloded 1970 (Beloded)
- ▾ Papiaments balaster (ouder: balastu) [last]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: (Joubert PN, PBduizend)
- ▾ Pools balast [zwaar materiaal waarmee een schip wordt belast voor stabiliteit] <via Duits>
  
  datering: 1701-1800 (1701-1750)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: nm. Ballast "obciażenie"
  bron: (http://sjp.pwn.pl/lista.php?; Wladyslaw Kopalinski; A.Bańkowski)
- ▾ Russisch ballást [last]
  
  datering: 1720 (1701-1750)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Entlehnt aus ndl. ballast oder ndd. ballast, woher auch engl. ballast, s. Kluge-Götze EW. 35 und Holthausen EW. 13. VdMeulen:Ballast. Ballast werd genaamd dat zand of die stenen en andere ruwe waren , die onder in het ruim gesmeten Averden, om het schil) wat dieper in het water te doen sakken, opdat het niet al te rank zoude zijn en nood zoude hebben van om te slaan. WINSCIL, vgl. W. biz. 284: ballast werd te scheep gebracht zooveel, dat de schepen een bekwame stevigheid bekomen, 't Avelk hoeveel 't zij, d' ondervindingen leert. Russ. balast, bal fánt, lest, waarbij het WAV. balásut, ballástit, lester un navire, Uoli. ballasten (zwarten in de schepen laden om het schips zwaerheitsmiddelpunt naer omlaag te krijgen: de schepen stevig en bekwam om te zeilen te mekken. W.). Het Russ. kent ook nog een van balast afgeleid subst. balast bia in de betekenis van ijzeren of metalen bout of staaf , die veelal als ballast op den bodem van sloepen gelegd wordt, om deze vast op het water te doen liggen (bij V., A. en 1).). A. en D. vermelden verder de adj. balástny) en balastov?/]. Evenals het Uoll. Avoord wordt ook het Russ. balast, ballast gebezigd in den zin van overbodige last, onnutte, onnodige zaak.
  bron: Šanskij 1963 (Vasmer, Cernych, ESR,VdMeulen 1909)
- ▾ Servisch balast [last, ook overdrachtelijk]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Klajn 2006 (Klajn)
- ▾ Sloveens balast [last; onverteerbaar materiaal in voedsel]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Tavzes 2002 (Tavzes)
- ▾ Slowaaks balast [last op schip] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: ASCS: < Duits; Rejzek: < Duits en dat uit Nederlands of een Scandinavische taal
  bron: Slovensko-anglický slovník 2002 (Slovensko-anglický slovník)
- ▾ Tsjechisch balast [last op schip] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: ASCS: < Duits; Rejzek: < Duits en dat uit Nederlands of een Scandinavische taal
  bron: Petráčková 1995 (ASCS)
- ▾ Zweeds barlast [zwaar materiaal waarmee een schip wordt belast voor stabiliteit]
  
  datering: 1605 (1601-1650)
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: sedan ca 1605; omdiskuterad förled, ev. till 1bar i bet. 'utan varulast', och last1; formen ballast av lågty. ballast med samma bet., ev., i sin tur, ombildn. av det nordiska barlast
  bron: NEO 1995 (NEO)
▾ ballastmand [mand voor ballast]
zelfstandig naamwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Zuid-Afrikaans-Engels ballasmandjie [mand gebruikt bij fruitpluk] <via Afrikaans>
  
  datering: 1873 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Afk. (earlier Du. ballastmandje), ballas ballast, load + mandjie small basket.
  bron: Silva 1996 (DSAE)
▾ ballastpoort [poort in een schip waar de ballast door geladen wordt]
zelfstandig naamwoord
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Russisch balástport [poort in een schip waar de ballast door geladen wordt]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Ballastpoort. Poort of opening in het schip, waar de ballast door geladen wordt, en die men, voor het naar zee gaan, zorgvuldig dichtbreeuwt. Ned. Wdb., vgl. v. L. Bij W. biz. IGI leest men: de fluiten hebben in 't gemeen aan ieder zijde een ballastpoort. Russ. balastport, sabord de charge, slechts bij J.
  bron: Meulen 1909 (VdM̀eulen 1909)
▾ ballerina [balletdanseres]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1875;
thema: kunst
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch balérina [balletdanseres]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
▾ ballet [figuurdans]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1650;
thema: kunst
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch balét [figuurdans]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Menadonees balèt [figuurdans]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Warouw 1985 (MSW)
- ▾ Papiaments balèt [figuurdans]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: (Joubert PN)
▾ ballingschap [toestand van een balling]
zelfstandig naamwoord
thema: overheid
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Fries ballingskip [toestand van een balling]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Århammar 2003 (Arhammar)
▾ ballon [met gas gevulde zak]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1636;
thema: sport en spel
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Boeginees balông [met gas gevulde zak]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Said 1977 (Ide)
- ▾ Indonesisch balon [met gas gevulde zak; gloeilamp; (Bahasa Prokem) hoer]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: balon = BAkal caLON = beoogde kandidaat
  bron: Rahardja 1989 Stevens 2004 (S&S-T2004; RCL1989)
- ▾ Jakartaans-Maleis balón, balón gas [met gas gevulde zak]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Chaer 1976 (CHAER)
- ▾ Javaans balon [ballon; elektrische gloeilamp, peer]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Pigeaud 1989 (Pigeaud)
- ▾ Madoerees balon [bepaald soort lamp]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: in het Bahasa Indonesia: balon lampu = lampenpeertje
  bron: Safioedin 1977 (ASIS)
- ▾ Makassaars balông [bepaald soort lamp]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Cense 1979 (Cense, A.A. (1979), Makkasaars-Nederlands woordenboek, ’s-Gravenhage.)
- ▾ Menadonees balon [met gas gevulde zak]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Warouw 1985 (MSW)
- ▾ Papiaments balòn [met gas gevulde zak; bepaald soort lamp; ballonrok, ballonbroek]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: "lampi a pèrdè su balòn" - het meisje heeft haar maagdelijkheid verloren
  bron: (Joubert PN, Marugg)
- ▾ Tswana balônô [met gas gevulde zak]
  
  status: Ambigu: Afrikaans of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Jennings 1995 (KVW)
- ▾ Xhosa bhaloni [met gas gevulde zak]
  
  status: Ambigu: Afrikaans of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Jennings 1995 (KVW)
▾ ballonfok [groot stagzeil, vooral door wedstrijdjachten gebruikt]
zelfstandig naamwoord
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Pools balonfok [groot stagzeil, vooral door wedstrijdjachten gebruikt]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Duits ; ontlening onzeker
  bron: (http://sjp.pwn.pl/lista.php?)
▾ ballonkluiver [bepaald stagzeil]
zelfstandig naamwoord
thema: scheepvaart
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Pools balonkliwer [bepaald stagzeil]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Kowalska-Szubert 2013 (Kowalska-Szubert)
▾ balmuizer, balmuize [(Vlaams) oud muntstuk]
zelfstandig naamwoord
thema: handel
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Frans blâmûze †verouderd (dialect) [muntstuk]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Wartburg 1928 (FEW)
▾ balorig [gemelijk]
bijvoeglijk naamwoord ; datering: 1637;
thema: mensenwereld
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Fries baloarich [onwillig, weerspannig]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: WFT 1984-2010 (WFT)
▾ balpen, ballpoint [pen met een beweeglijk kogeltje in het uiteinde]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1949;
thema: communicatie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch bolpén [pen met een beweeglijk kogeltje in het uiteinde]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: ook bolpoin, ontleend aan het Engels
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Kupang-Maleis bolpoin [pen met een beweeglijk kogeltje in het uiteinde]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Jacob 2003 (J&G)
- ▾ Madoerees bōlpen [pen met een beweeglijk kogeltje in het uiteinde]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Safioedin 1977 (ASIS)
- ▾ Sranantongo balpèn [pen met een beweeglijk kogeltje in het uiteinde]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (SR)
▾ balsem [zalf]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1240;
thema: wetenschap
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch balsem [zalf]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Jakartaans-Maleis balsem [zalf]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Chaer 1976 (CHAER)
- ▾ Japans barusamu [zalf]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: barusamu-hêryû (verouderd), perû-barusamu 'Perubalsem'
  bron: Vos 1963 (Vos 1963, 1985)
- ▾ Madoerees balsēm [zalf]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Safioedin 1977 (ASIS)
- ▾ Makassaars balasā̂ng [zalf]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: mī̂nyá balasā̂ng = Perubalsem
  etymologie: mī̂nyá = olie
  bron: Cense 1979 Matthes 1885 (Cense, A.A. (1979), Makkasaars-Nederlands woordenboek, ’s-Gravenhage., BF)
- ▾ Menadonees balsem [zalf]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Warouw 1985 (MSW)
- ▾ Negerhollands balsam [zalf]
  
  datering: 1776 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  bron: Oldendorp 1996 (old 1776)
- ▾ Papiaments balsem [zalf]
  
  datering: 1875 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Uit: Ewijk p.12
  bron: Putte 2008 (Putte PN, Ewijk)
▾ balsturig [koppig]
bijvoeglijk naamwoord ; datering: 1477;
thema: mensenwereld
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Deens balstyrig [koppig]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: fra nedertysk balsturich 'ikke til at styre' dannet af bal- 'dårlig, slem' + en afledning af vb. sturen 'styre'
  bron: Becker-Christensen 2005 (PNOE, EO)
- ▾ Noors balstyrig [koppig]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: NROi: mnty. balsturich , holl. balsturig egtl. «vanskelig å styre», 1. ledd besl. med gno. bol skade, ulykke; BO: fra lty; FuT: von mnd. balstûrich, 'unbändig, unlenksam, ausgelassen" (holl. balsturig), eigentlich 'schlecht zu lenken'. Das erste glied liegt in got. balwa-wêsei, 'bosheit'vor, ahd. balo, 'bosheit'.
  bron: BO 2005 Falk 1910-1911 NOBi NROi (NROi, NOBi; BO; FuT)
- ▾ Zweeds bålsturig [weerspannig, koppig, onhandelbaar]
  
  datering: 1605 (1601-1650)
  status: Ambigu: Nederlands of Nederduits ; ontlening onzeker
  etymologie: sedan ca 1605; efter lågty. balstürich 'svår att styra'; i sv. ombildat efter bång
  bron: NEO 1995 (NEO)
▾ balustrade [hekwerk met stijlen]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1825-1827;
thema: kunst
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch balustrade [hekwerk met stijlen]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
▾ balzaal [danszaal]
zelfstandig naamwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Creools-Portugees (Malakka) bangsal [schuilplaats; onderkomen] <via Indonesisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Baxter 2004 (Baxter, Alan N. & Patrick de Silva (2004), A Dictionary of Kristang (Malacca Creole Portuguese) with an English-Kristang finderlist (Pacific Linguistics 564), Canberra.)
- ▾ Menadonees bangsal [aula]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Warokka 2004 (DJERY)
▾ bam [hard geluid, boem]
tussenwerpsel
thema: zintuiglijkheden
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Sranantongo bam [hard geluid, boem; in verband met feest: de kleine uurtjes]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (Prisma S-N 2005)
▾ bambocheren [pierewaaien, boemelen, stappen]
werkwoord
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Papiaments bambusher [pierewaaien, boemelen, stappen]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: (Joubert PN)
▾ bamboe [tropische grassoort]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1596;
thema: plantenrijk
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Arowaks bamboesji [tropische grassoort]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Baarle 1989 (Baarle 1989)
- ▾ Azeri bambuk [tropische grassoort] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Mahmud 2004 (Mahmud)
- ▾ Bulgaars bambuk [tropische grassoort] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Milev 2005 (Milev)
- ▾ Deens bambus [tropische grassoort]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: PNOE: fra nederlandsk bamboes pl. på -s ¯ malajisk bambu 'bambus' ¯ vist af assamesisk el. hindi bããh bh[ 'bambus eller siv (der vokser på) jorden (og ikke på vandet)' dannet af bããh 'bambus, rør' + bh[ 'jord'; bããh kommer af oldindisk vããÙ 'bambus, rør'; bh[ betyder egl. 'verden, væren' og er besl.m. bo, fysik , DDO: via tysk fra nederlandsk bamboes fra portugisisk mambu fra malajisk, Møller: Hollandsk som Mellemled p. 188.
  bron: Becker-Christensen 2005 Dahlerup 1919-1956 Møller 1927 (PNOE, OOD, DDO, Møller)
- ▾ Duits Bambus [tropische grassoort]
  
  datering: 1651-1700
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: Bambusvorhang
  etymologie: malai.-niederl.; der; -[ses], -se. De -s via het ndl. uit de port. meervoudsvorm. Bartz: Dt. Bambus für das tropische Rohrgras stammt ebenfalls aus dem Niederländ. und geht über portugies. Vermittlung auf südindische oder malaische Dialekte zurück.
  bron: Bartz 2007 Duden Fremd 1990 Kluge 2002 (Duden Fremd, Kluge, Bartz)
- ▾ Engels bamboo [tropische grassoort]
  
  datering: 1598 (1551-1600)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Original source doubtful: now in Malay (Central Sumatra), Sundanese, and Javanese (W. and Central Java) bambu; but some consider it an introduced word there, and take the original to be Canarese b<abreve>nb<ubreve> or banwu. The native word in the Concan, in 16th c., was represented by the Portuguese as mambu, still found after 1600. Cf. Du. bamboes (= -<umac>s), G. bambus, Fr. bambou, It., Sp. and Pg. bambu, mod.L. bamb<umac>sa; the forms bambus, -bous, -bouse, come through Du., which seems to have been the European lang. in which the word first appeared with initial b; the final s in Du., etc. is not explained.\after iron curtain; cf. chick n.2
  bron: Onions 1983 (OED2, ODEE)
- ▾ Ewe pamplu [tropische grassoort]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Portugees ; ontlening onzeker
  bron: Bakker (Bakker p.c.)
- ▾ Fries bamboe(s) [tropische grassoort; stok of bezem daarvan]
  
  datering: 1836 (1801-1850)
  status: ontlening onzeker
  bron: Philippa 2003-2009 (EWN)
- ▾ Ga pamplo [tropische grassoort]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Portugees ; ontlening onzeker
  bron: Bakker (Bakker p.c.)
- ▾ Hongaars bambusz [tropische grassoort] <via Duits>
  
  datering: 1794 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  bron: Benkő 1993 (EWU)
- ▾ Kroatisch bambus [tropische grassoort]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Anić 2003 (Anić, Vladimir & Ivo Goldstein (2000), Rječnik stranih riječi, Zagreb, 2de druk.)
- ▾ Lets bambusi [tropische grassoort]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: hol. bamboes < port. bambu < malaj.
  bron: Baltutis 2005 (U. Baltutis)
- ▾ Litouws bambukas [tropische grassoort]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Frans ; ontlening onzeker
  etymologie: pranc. bambou, malaj. bambu
  bron: Vaitkevičiūtė 2007 (V. Vaitkevičiūtė)
- ▾ Macedonisch bambus [tropische grassoort]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Širilova 2001 (Širilova)
- ▾ Noors bambus [tropische grassoort; skibinding van bamboe]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: NROi: ty. bambus over holl. bamboes, opr. et malaiisk ord; BO: gj. nederl. fra marathi, et indoeuropeisk språk i India
  bron: NROi (NROi; BO)
- ▾ Oekraïens bambúk [tropische grassoort] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Beloded 1970 (Beloded)
- ▾ Pools bambus [tropische grassoort] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Bambusa arundinacea en Bambusa vulgaris
  bron: (http://sjp.pwn.pl/lista.php?)
- ▾ Russisch bambúk [tropische grassoort]
  
  datering: 1751-1800 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Das Wort kann aus verschiedenen Sprachen entlehnt sein, wie engl. bamboo, frz. bambou, ndl. bamboe. Alle dieser Wörter gehen über port. mambu auf ein malaisches Wort zurück. Vgl. darüber Holthausen EW. 13, Gamillscheg EW. 74, Kluge-Götze EW. 36, Lokotsch 18.
  bron: Šanskij 1963 (Vasmer, ESR)
- ▾ Servisch bambus [tropische grassoort] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Klajn 2006 (Klajn)
- ▾ Sloveens bambus [tropische grassoort; drankje (mix van cola en rode wijn)]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Tavzes 2002 (Tavzes)
- ▾ Slowaaks basmus [tropische grassoort] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Rejzek: via Duits Bambus uit ndl. bamboes, mv. van bamboe uit Maleis bambu (ASCS alleen < Maleis)
  bron: Slovensko-anglický slovník 2002 (Slovensko-anglický slovník)
- ▾ Sranantongo bambu(si), (ouder: bamboesoe) [tropische grassoort]
  
  datering: 1855 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  bron: Focke 1855 Woordenlijst S-N (Woordenlijst S-N, Fo)
- ▾ Tsjechisch basmus [tropische grassoort] <via Duits>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Rejzek: via Duits Bambus uit ndl. bamboes, mv. van bamboe uit Maleis bambu (ASCS alleen < Maleis)
  bron: Rejzek 2001 (Rejzek)
- ▾ Twi mpampuro [tropische grassoort]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Portugees ; ontlening onzeker
  bron: Bakker (Bakker p.c.)
- ▾ Zuid-Afrikaans-Engels bambus [(trommel gemaakt van) houten vat]
  
  datering: 1821 (1801-1850)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Etym. unkn.; perh. fr. Du. %ibamboes%i bamboo
  bron: Silva 1996 (DSAE)
▾ bamboes [(gewestelijk) onbevaren matroos]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1887;
thema: mensenwereld
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Duits Bambuse [slechte matroos, scheepstimmerman die slechts als hulpje dient]
  
  datering: 1868 (1851-1900)
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Bartz: Wohl entlehnt aus niederländ. bamboes "Bambus", auch "unerfahrener Seemann" vielleicht bildlich, weil er steif wei ein damals gebräuchlicher Bambusstock herumstand. Dt. Bambus für das tropische Rohrgras stammt ebenfalls aus dem Niederländ. und geht über portugies. Vermittlung auf südindische oder malaische Dialekte zurück.
  bron: Bartz 2007 (Bartz)
▾ ban [afkondiging; uitsluiting]
zelfstandig naamwoord ; datering: 995;
thema: overheid
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Baskisch banak [(mv.) openbare aankondiging, afkondiging, proclamatie] <via Frans>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Volgens Lh Labourdijns van uitheemse herkomst, als in banak atheratzea ‘het openbaar maken van de aankondiging’. Synoniem van het algemeen Noord-Baskische gridak en Souletijnse kridak (beide in het meervoud), vormen die op het Bearnese crida van de stadsomroeper teruggaan.
  bron: Lhande 1926 (Lh)
- ▾ Frans ban [officiële afkondiging]
  
  datering: 1130 (1101-1150)
  status: frankisch ; ontlening onzeker
  etymologie: PR: frq. *ban
  bron: Dubois 1979 Robert 1993 (PRobert, Larousse, Rey)
▾ banaal [alledaags]
bijvoeglijk naamwoord ; datering: 1866;
thema: mensenwereld
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch banal [alledaags]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
▾ banaan [plant, vrucht]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1596;
thema: plantenrijk
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Aucaans baana [plant, vrucht]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Wakaman 1979 (Wakaman 77)
- ▾ Berbice-Nederlands banana [plant, vrucht]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Kouwenberg 1993 (Kouwenberg 1993:563)
- ▾ Creools-Engels van de Maagdeneilanden banana fig [plant, vrucht]
  
  datering: 1981 (1951-2000)
  status: ontlening onzeker
  bron: Valls 1981 (Valls 1981)
- ▾ Negerhollands banana [bakbanaan, kookbanaan, grovere soort banaan]
  
  datering: 1926 (1901-1950)
  status: ontlening onzeker
  bron: Josselin 1926 (djdj 1926)
- ▾ Oekraïens banán [plant, vrucht] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Beloded 1970 (Beloded)
- ▾ Pools banan [plant, vrucht] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: (http://sjp.pwn.pl/lista.php?)
- ▾ Russisch banán [plant, vrucht]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Frans ; ontlening onzeker
  etymologie: Banaan, vrucht en plant, behorende tot het geslacht Musa (Ndl. Wdb. 2, 951). ítuss. banán. Vgl. Gončarov: Banany, tropičeskij plod! (Bananen,tropische vrucht!) en aid. 5, 316 (te Anjer op Java): svjazka banánov (een tros bananen). Ontlening aan sp., port. banana, eng. banana is onwaarschijnlijk, evenzo aan hd. banane (das nhd. banane wäre im Russ. femin. geworden, Vasmer 1, 51). Naast fr. banane komt ndl. banaan niet minder in aanmerking, vgl. Veth, Uit Oost en West 245.
  bron: Meulen 1959 (VdMeulen 1959)
- ▾ Sarnami báná [bakbanaan]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Santokhi 2005 (Santokhi)
- ▾ Skepi-Nederlands banan [plant, vrucht]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Robertson 1989 (Robertson 1989)
- ▾ Sranantongo bana [bakbanaan, kookbanaan]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (SR)
- ▾ Surinaams-Javaans banah [bakbanaan, kookbanaan] <via Sranantongo>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Vruggink 2001 (Hein)
▾ band [luchtband]
zelfstandig naamwoord
thema: voortbewegen
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Aucaans banti [luchtband]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Wakaman 1979 (Wakaman 88)
- ▾ Balinees ban [luchtband]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Veldwerk (Veldwerk Hinzler 2006)
- ▾ Boeginees bang [luchtband]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Said 1977 (Ide)
- ▾ Duits Bant, Fietsband (dialect) [fietsband]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Mehr der Grenze zu. Nur in einzelnen Grenzstrichen häufiger gebraucht als die dem hd. Riefen, Mantel, Deck entsprechenden Wörter oder in Wettbewerb mit diesen, z.B. in Anholt, Vreden und Oeding.
  bron: Schlüter 1952 (Schlüter)
- ▾ Indonesisch ban; (Bahasa Prokem) band [luchtband; (Bahasa Prokem) manier om vrouwen seksueel te rangschikken (vrouwen met de tweede of derde band)]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: ban sérep = reserveband; (ironisch:) vice-president van de Republiek Indonesië
  bron: Rahardja 1989 Stevens 2004 (S&S-T2004; RCL1989)
- ▾ Jakartaans-Maleis ban [luchtband]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Chaer 1976 Kähler 1966 (CHAER, HANS)
- ▾ Javaans ban [luchtband]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Pigeaud 1989 (Pigeaud)
- ▾ Makassaars bâng [luchtband]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Cense 1979 (Cense, A.A. (1979), Makkasaars-Nederlands woordenboek, ’s-Gravenhage.)
- ▾ Menadonees ban [luchtband]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Warouw 1985 (MSW)
- ▾ Minangkabaus ban [luchtband]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Moussay 1995 (Moussay)
- ▾ Muna bani [luchtband]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Berg 1995 (BKK2005)
- ▾ Petjoh ban [luchtband; wiel] <via Indonesisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Loen 1994 (Loen)
- ▾ Sarnami banti [luchtband]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Santokhi 2005 (Santokhi)
- ▾ Sasaks ban [luchtband]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: ban sĕlir = isoleerband
  etymologie: sĕlir = isoleer-
  bron: Goris 1938 (Goris)
- ▾ Soendanees ban [luchtband]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Coolsma 1913 (Cool1913)
- ▾ Sranantongo banti [luchtband]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (SR)
- ▾ Surinaams-Javaans ban [luchtband; wiel]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Vruggink 2001 (Hein)
▾ band [strook stof om te binden; verbond]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1201-1250;
thema: sociale leven
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Baskisch banda [verband, strook, reep] <via Frans>
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bandatu ‘verbinden, spannen (vasttrekken)’
  etymologie: Lh definieert dit als algemeen Noord-Baskisch van uitheemse herkomst en geeft veel extra afleidingen met productieve suffixen. Azk 1 geeft alleen bandato, dat het diminutief van banda kan zijn en dat hij vertaalt met ‘luier'. Onder banda geeft Azk 1 in deze betekenisreeks echter alleen voor het zuidelijke Biskaais ‘band om een wiel’, zoals de ijzeren band ter versteviging van een houten wiel. Sar 2 geeft uitsluitend bandatu (1712) in de betekenis van ‘spannen van een wapen als een kruisboog’.
  bron: Azkue 1969 Lhande 1926 Sarasola 1984-1995 (Lh, Azk, Sar 2)
- ▾ Esperanto banto [strik, lus] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: geleend via Ru bant met ondersteunende bronwoorden Fr bande (beide teruggaand op Nl) en Du Band, Eng band. In 1923 is hieraan toegevoegd de wortel bend- ‘strook, verband, zwachtel’, die waarschijnlijk teruggaat op Eng band, Du Binde, It benda. De uitgang -o is standaard voor substantieven in Esp.
  bron: Cherpillod 2003 Vilborg 1989-2001 (Cherp, Vil 1)
- ▾ Frans bande [windsel]
  
  datering: 1100-1150 (1051-1100)
  status: frankisch ; ontlening onzeker
  etymologie: PR: frq. *binda `band'
  bron: Dubois 1979 Robert 1993 (PRobert, Larousse)
- ▾ Jakartaans-Maleis ban [strook stof om mee te binden]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Chaer 1976 (CHAER)
- ▾ Javaans ban [buikriem, gordel; kruisband (om drukwerk)]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Pigeaud 1989 (Pigeaud)
- ▾ Kupang-Maleis band [buikriem van een zadel]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Clercq 1876 (FSA)
- ▾ Madoerees ēbban [strook stof om te binden]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: ngēbbane = een band bevestigen
  bron: Safioedin 1977 (ASIS)
- ▾ Makassaars bâng [(gordel)riem]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: bângkulí = leren riem om het middel gedragen, gordelriem (ook van plastic)
  bron: Cense 1979 (Cense, A.A. (1979), Makkasaars-Nederlands woordenboek, ’s-Gravenhage.)
- ▾ Menadonees band [buikriem van een zadel]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Clercq 1876 (FSA)
- ▾ Negerhollands band [connectie; verbond]
  
  datering: 1776 (1751-1800)
  status: ontlening onzeker
  bron: Oldendorp 1996 (old 1776)
- ▾ Noord-Sotho lepanta [strook stof om te binden; verbond]
  
  status: Ambigu: Afrikaans of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Jennings 1995 (KVW)
- ▾ Oost-Jiddisch bantn [strik] <via Russisch>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Šapiro 1984 (RES)
- ▾ Papiaments bant [band, ceintuur]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: banchi (smallere of bredere strook van enigerlei stof, halsband), bancha (met een band het lichaam ondersteunen)
  bron: Veeris 1990 (Joubert PN, Veeris1990)
- ▾ Russisch bant [versteviging van het zeil waar de gaten voor de rifseizings zitten]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: Band. Hetzelfde als rifband, z. aki. en vgl. b. v. P. M. biz. 322 : de gaffelzeilen hebben één of meer reven, naarmate van hunne bestemming. Deze reven loopen evenwijdig aan het ouderlijk, en zijn door smalle strooken doek, banden geheeten , versterkt. Russ. bant V., bande, nášivka na paraše v tom mésté, gdc parušina terpit bolšoe naprjaženie (lap op cen zeil op die plaats, waar het zeildoek groote spanning doorstaat).
  bron: Meulen 1909 (VdMeulen 1909)
- ▾ Saramakkaans bánti [riem, ceintuur]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: WOLD (WOLD)
- ▾ Shona bhandi [broekriem] <via Afrikaans>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Leefmans 2002 (Leefmans)
- ▾ Soendanees ban [strook stof om te binden; bretel]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Coolsma 1913 (Cool1913)
- ▾ Sranantongo banti [riem, centuur; knellen, snoeren]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (Prisma S-N 2005)
- ▾ Xhosa bhanti [strook stof om te binden; verbond]
  
  status: Ambigu: Afrikaans of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Jennings 1995 (KVW)
- ▾ Zuid-Sotho lebanta [strook stof om te binden; verbond]
  
  status: Ambigu: Afrikaans of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Jennings 1995 (KVW)
▾ band [muziekkorps]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1929;
thema: muziek
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch band, bén [muziekkorps, orkestje]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Jones 2007 Stevens 2004 (S&S-T2004, Jones)
- ▾ Jakartaans-Maleis bèn, bèm [muziekkorps]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Chaer 1976 Kähler 1966 (CHAER, HANS)
- ▾ Menadonees bèn [muziekkorps]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Warouw 1985 (MSW)
- ▾ Sranantongo bènt [muziekkorps]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (SR)
- ▾ Surinaams-Javaans bèn [muziekkorps] <via Sranantongo>
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Vruggink 2001 (Hein)
▾ band [magneetband]
zelfstandig naamwoord
thema: muziek
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Sranantongo banti [geluidsband, videoband; opnemen op geluids- of videoband]
  
  status: ontlening onzeker
  bron: Blanker 2005 (Prisma S-N 2005)
- ▾ Surinaams-Javaans banti †verouderd [magnetofoonband]
  
  status: Ambigu: Nederlands of Engels ; ontlening onzeker
  bron: Pigeaud 1989 (Pigeaud)
▾ bandelier [draagriem voor sabel]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1607;
thema: leger
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Engels bandoleer [schouderriem; patroongordel]
  
  datering: 1501-1600 (1501-1550)
  status: Ambigu: Nederlands of Frans ; ontlening onzeker
  etymologie: - Du. bandelier, or its source F. bandoulière, dial. bandroulière, prob. f. banderole BANDEROLE; cf. It. bandoliera, Sp. bandolera
  bron: Onions 1983 (ODEE)
- ▾ Esperanto bandoliero [schouderriem] <via Engels>
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: geleend via Eng bandoleer. De uitgang -o is standaard voor substantieven in Esp.
  bron: Cherpillod 2003 (Cherp)
▾ banderol [strook met opschrift]
zelfstandig naamwoord ; datering: 1588;
thema: communicatie
Klik hier voor de volledige woordfiche
- ▾ Indonesisch banderol [strook met opschrift; prijskaartje]
  
  status: ontlening onzeker
  afleidingen en samenstellingen: membanderol = ergens een prijskaartje aanhangen
  bron: Stevens 2004 (S&S-T2004)
- ▾ Jakartaans-Maleis bandrol, banrol (dialect) [strook met opschrift]
  
  status: ontlening onzeker
  etymologie: dialect van Tanah Abang
  bron: